ავტორი: იონა არშბა, პენსიონერი. ბათუმი.ფოტოზე: იონა არშბა
რედაქციისგან: ”გაზეთი ბათუმელები” მკითხველის წერილებს აქვეყნებს სტილის დაცვით. ბატონი იონა არშბა გახლავთ რუსეთის სახელმწიფო სათათბიროს მეხუთე მოწვევის დეპუტატის ოთარ არშბას მამა. ოთარ (თენგიზ) არშბა რუსეთის სახელმწიფო სათათბიროს უშიშროების კომიტეტის წევრი და სამანდატო კომისიისა და დეპუტატთა ეთიკის კომიტეტის თავმჯდომარეა. არის უშიშროების პოლკოვნიკი. პრესამ ეთნიკურად აფხაზი არშბა 2006 წელს ქართველ მილიარდელთა სიაში დაასახელა.
წარმოშობით ოჩამჩირის რაიონიდან ვარ. ბათუმში 45 წელია ვცხოვრობ. სკოლაში ხუთი წელი ვსწავლობდი აფხაზურად და, შესაბამისად, ვიცი აფხაზური წერა-კითხვა. ახლა კი იმაზე მინდა ვისაუბრო, რა მოხდა და რა ხდება აფხაზურ-ქართულ ურთიერთობებში.
2008 წლის 24 მაისს გაზეთ ”სვობოდნაია გრუზიაში” (და სხვა ნომრებშიც) ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორმა, პროფესორმა ნოდარ ლომოურმა გამოაქვეყნა სტატია - ”აფხაზეთი: ისტორიის ფურცლები და თანამედროვეობა”. ის სტატიაში აანალიზებს და შეფასებებს აძლევს აფხაზეთში მიმდინარე მოვლენებს.
სტატიაში იგი ეხება საკმაოდ ბევრ ისტორიულ საკითხს - აფხაზეთისა და აფხაზი ხალხის წარსულს, მათი განვითარების პრობლემებს. მე ისტორიკოსი არ ვარ და კამათს არ ვაპირებ (ალბათ, ვერც შევძლებ), მაგრამ ამ საკითხებს მაინც უნდა შევეხო. ჩემი აზრით, ლომოური აშკარად არასწორად აშუქებს. მაგალითად, ბატონი ლომოური ამტკიცებს, რომ XX საუკუნის შუაპერიოდიდან აფხაზეთში გაჩდნენ ანტიქართული განწყობის, აგრესიული სეპარატისტები, რომლებიც ძირძველი სამშობლოდან აფხაზეთის გამოყოფაზე მუშაობდნენ. მე ვეთანხმები ლომოურს. იყო და არის ასეთი განწყობები, მაგრამ პროფესორი ამას აცხადებს ”მშრალად”, არ საუბრობს მიზეზებზე.
ლომოურის ლოგიკით გამოდის, რომ აფხაზებმა XX საუკუნის შუა წლებში უცებ დაიწყეს ბრძოლა აფხაზეთის გამოყოფაზე. ცხოვრებაში კი ასე არ ხდება. სჯობდა ლომოურს მიზეზები გამოერკვია.
მე მინდა მოვიყვანო მაგალითი, რომელიც, ჩემი აზრით, აფხაზეთში დაპირისპირების დაწყების ერთ-ერთი საფუძველი იყო და ჩემი აზრით ეს ლომოურსაც უნდა ახსოვდეს. 1967 წელს აფხაზეთში დაიწყო მღელვარება - იმართებოდა მიტინგები, დაიხურა თეატრი, ფილარმონია. ამ მოვლენების გამო შეიქმნა ე.წ. ინტერნაციონალური საგამოძიებო კომისია, რომელშიც მეც შემიყვანეს. სოხუმში მივლინებით ჩავედი. კომისიის ხელმძღვანელობდა საქართველოს პროკურორი პავლე ბერძენიშვილი, რომელიც ყოველ კვირას მოხსენებას უკეთებდა ცკ-ს. გადაწყვეტილი ჰქონდათ სისხლის სამართლის საქმე არ აღეძრათ, ამიტომაც საგამოძიებო ჯგუფი პროცესუალურ მოკვლევით სამუშაოებს ატარებდა.
ჩვენს მიერ ჩატარებული მოკვლევის შედეგად დადგინდა, რომ აფხაზი ინტელიგენციის ერთმა ჯგუფმა - 6-7-მა პირმა, ქალბატონ შაკრილის ხელმძღვანელობით სსრ კავშირის ცკ-ს სახელზე დაწერა წერილი (პეტიცია) და მოსკოვში წაიღეს. მათი დაბრუნების შემდეგ ყველა დაიკითხა. წავიკითხეთ პეტიციაც. მასში, აფხაზი ხალხის სახელით, ავტონომიური რესპუბლიკის საქართველოდან გამოყოფისა და კრასნოდარის მხარისთვის მიერთებას ითხოვდნენ. ამის მთავარ მიზეზად ასახელებდნენ წიგნს, რომლის ავტორებიც იყვნენ ცნობილი ქართველი ისტორიკოსები, ნიკო ბერძენიშვილი, სიმონ ყაუჩხიშვილი და სხვები. წიგნში იყო გაკეთებული დასკვნა, რომლის მიხედვითაც აფხაზი ერი, როგორც ასეთი, არ არსებობს. ამან აფხაზებში დიდი უკმაყოფილება გამოიწვია.
ამ ჯგუფის წარმომადგენლები დაკითხვისას ამბობდნენ, რომ ქართველებს არ ვუნდივართ, რასაც ეს წიგნი მოწმობს; აფხაზები გადაგვარებას არ ვაპირებთ და რუსებთან ვიქნებითო. ერთი მწერალი ამბობდა: ”არ მგონია, მოსკოვში ბერძენიშვილსა და ყაუჩხიშვილზე ნაკლები მეცნიერები იყვნენ, მაგრამ მათ აფხაზი ერის არსებობა-არარსებობის თაობაზე საკითხის დასმა აზრად არ მოსვლიათო”.
როგორც ვიცი, ის წიგნი მაშინ ცკ-ის დადგენილებით ქსელიდან ამოიღეს.
თუ არ ვცდები, აკადემიკოსი მ. ლორთქიფანიძე გასულ წელს შეეხო ამ საკითხს და გამოთქვა აზრი, რომ ის წიგნი მაშინ არასწორად იქნა ამოღებული. მე, პირადად, წიგნი არ წამიკითხავს, მაგრამ ძალიან საინტერესოა, დღეს ამ საკითხთან დაკავშირებით რა აზრი არსებობს.
ბატონი ლომოური აფსურდს უწოდებს, გზებზე წესრიგის დამყარების მიზნით, სამხედრო ნაწილების შეჭრას აფხაზეთში. ის ამბობს, რომ უმნიშვნელო ფორმირების შეყვანის საკითხი არძინბასთან იყო შეთანხმებული.
მართალია, შეთანხმება იყო, მაგრამ არა 2000-კაციანი ჯარის, როგორც მოულოდნელად მოხდა, არამედ 250 კაცის კაცის შეყვანა ადგილობრივი ორგანოების დასახმარებლად... ასე დაიწყო ომი. თუმცა, დღემდე ვერ ადგენენ, ეს ომი ვინ დაიწყო. შეუძლებელია არ ვთქვა იმაზე, რაც ახლახან ბ-ნ შევარდნაძემ აღნიშნა: ჯარი აფხაზეთში იმიტომ შევიყვანეთ, რომ რკინიგზაზე ძარცვები გაიზარდა, ზარალმა 12 მილიარდს გადააჭარბა და ამის წინააღმდეგ შსს ბრძოლას ვერ შეძლებდაო. ჯერ ერთი, 12 მილიარდი მთელი აფხაზეთის ქონება არ ღირს და მეორეც, ნეტა ვინ და როდის შეჭამა იგი? ბოლოს და ბოლოს ჰკითხონ მაშინდელ აფხაზეთის შს მინისტრ გივი ლომინაძეს, მცოდნე სპეციალისტს, რომელიც რატომღაც თამაშგარე მდგომარეობაში ჰყავთ. თუ აბსურდზეა საუბარი, ნამდვილი აბსურდი ის არის, რომ გზებზე წესრიგს ტანკებითა და საბრძოლო თვითმფრინავებით ამყარებ.
მომდევნო აბსურდი გახლავთ იმის მტკიცება, რომ მთავრობას აქვს უფლება გადაადგილოს ნებისმიერი სამხედრო დანაყოფი თავის ტერიტორიაზე ნებისმიერ დროს და ამას რაიმე შეთანხმება არ სჭირდება. ეს იმიტომ არის აბსურდი, რომ ამ შემთხვევაში მხოლოდ ჯარის გადაადგილებაზე არაა საუბარი, ახალი დისლოკაციის ადგილზე ინფრასტრუქტურის საკითხების მოგვარებაა საჭირო.
არის მეორე ვარიანტიც - არაფერს არავის არ უთანხმებ, ანუ ყველაფერს საიდუმლოდ აკეთებ, ისე რომ მსგავსი გეგმების შესახებ ვერავინ იგებს. ეს იმ შემთხვევაში ხდება, როცა ჯარმა საომარი ოპერაციები უნდა განახორციელოს. 1992 წელს ზუსტად ამას ჰქონდა ადგილი.
მესამე საკითხი: ბატონი ლომოური ამტკიცებს, თითქოს რუსეთი საქართველოს მოქალაქეებს ძალის გამოყენებით ხდის რუსეთის მოქალქეებად, ჩემოდნებით მოაქვთ პასპორტები და არიგებენო. ჩემი აზრით, სიტყვა ”არიგებენ” აქ არ გამოდგება, ვინაიდან პასპორტისა თუ რუსეთის მოქალაქეობის მიღება გარკვეული პროცედურაა. საჭიროა განცხადება, ფოტოსურათები და ა.შ. თუ საქართველოს მოქალაქეს სხვა ქვეყნის პასპორტს ძალით მისცემენ, მგონი დახევს და გადააგდებს. ამ საკითხზე ვინმეს რომ ეჩივლოს, მე არ გამიგია. ამის მოკვლევა არ არის ძნელი და მხოლოდ ამის შემდეგ შეიძლება ამ თემაზე საუბარი.
ბატონი ლომოური აცხადებს, რომ სეპარატისტების ლიდერების მტკიცება - აფხაზი ხალხი მხარს უჭერს დამოუკიდებლობას, - აბსურდია. ”რომელ ხალხზეა საუბარი? _ კითხულობს ლომოური, - როცა 300 000 ადამიანი გამოყრილია აფხაზეთიდან”. მინდა აღვნიშნო, რომ იგივე ლომოური ამ ციფრს სხვადასხვა პუბლიკაციაში ცვლის, ხან 400 000, ხან 500 000 ასახელებს. ყველა ეს ციფრი მოგონილია და აი რატომ:
ცნობისათვის, 1989 წელს საქართველოში ჩატარდა მოსახლეობის აღწერა, რომლის მიხედვით აფხაზეთში 530 ათასი ადამიანი, მათ შორის 240 ათასი ქართველი ცხოვრობდა. ეს არის სტატისტიკა. გასათვალისწინებელია სხვა გარემოებებიც. მართალია, აფხაზეთში ამჟამად ქართული მოსახლეობა მცირეა, მაგრამ არის ნაწილი, რომელიც ომის შემდეგ იქ დარჩა. გარდა ამისა, ომის შემდეგ, დაახლოებით 50-60 ათასი ქართველი აფხაზეთში საცხოვრებლად დაბრუნდა და, ძირითადად, გალის რაიონში ცხოვრობენ. მესამეც, ქართველების არცთუ ისე მცირე ნაწილი დაფანტულია სხვადასხვა ქვეყნებში და ამ ნაწილის დაბრუნება არა სახელმწიფოზე, არამედ თვით ამ ხალხზეა დამოკიდებული. ასე რომ, აფხაზეთში დასაბრუნებელი ხალხის რაოდენობა, ყველა შემთხვევაში, 300 000 ნაკლები გამოვა.
კიდევ ერთ საკითხს მინდა შევეხო. საუბარია ყველა ლტოლვილის უპირობო დაბრუნებაზე. მხედველობაში მყავს ის ხალხი, ვინც კიტოვანისა და იოსელიანის რაზმებში იბრძოდა. აფხაზური მხარე მათი დაბრუნების წინააღმდეგია. აფხაზები ამბობენ, რომ ასეთი ხალხის სია აქვთ. ჩემი აზრით, თუ იმ მეომრებს, რომლებიც რამდენიმე წლის წინ ერთმანეთს ხოცავდნენ, ერთმანეთს შევახვედრებთ, მათ უსაფრთხოებას ვერც ერთი პოლიცია ვერ დაიცავს. ეს ძალიან რთული საკითხია და ამის მოგვარებას ბევრი მსჯელობა სჭირდება.
ბატონი ლომოური ჯანსაღად მოაზროვნე აფხაზებს საქართველოსკენ მობრუნებას მოუწოდებს. მისი ლოგიკით, აფხაზი ხალხის ის ნაწილი, ვისაც რუსეთისკენ უჭირავს თვალი, არაჯანსაღია.
ლომოურის მოსაზრებით, თუ აფხაზები რუსეთის მოქალაქეობას მიიღებენ, როგორც ეთნოსიო გაქრებიან. რა შეიძლება ამაზე ითქვას? ცნობილია, რომ საქართველო რუსეთის შემადგენლობაში 200 წელზე მეტ ხანს იყო, მაგრამ ენა, კულტურა და სხვა თვისებები არ დაუკარგავს. აპრიორი როგორ შეიძლება იმის მტკიცება, რომ აფხაზები რუსეთის შემადგენლობაში გაქრებიან.
ამასთან დაკავშირებით მინდა შევეხო იმ აფხაზთა მდგომარეობას, რომლებიც აჭარაში ცხოვრობენ. მათი რაოდენობა დაახლოებით 1500-1700-ია. აქაურ აფხაზებს, ძირითადად, დაკარგული აქვთ თავიანთი ენა. მხოლოდ უფროსმა თაობამ, ძალიან მცირე ნაწილმა, იცის აფხაზური. ეს მათი ბრალი არ არის. როგორც ირკვევა, კომუნისტების დროს ორჯერ, 1930 და 1962 წლებში დაისვა საკითხი ბათუმში აფხაზური სკოლის გახსნის თაობაზე, მაგრამ ორივეჯერ უარი მიიღეს. 1939 წელს კი ჩატარდა ე.წ. რეფორმა, რომლის მიხედვითაც რუსულ სკოლებში რუსების გარდა ბავშვს ვერავინ შეიყვანდა. აფხაზური ანბანი შეიცვალა ქართულით. კონტიგენტის არარსებობის მოტივით დაიხურა აფხაზური სკოლები. ამ მდგომარეობამ მაშინ უკმაყოფილება არა მარტო აფხაზებში, არამედ ქართველებშიც გამოიწვია. სტალინის გარდაცვალების შემდეგ კი მდგომარეობა აღსდგა და ხალხიც დაწყნარდა.
და ბოლოს, თუ საუბარია აფხაზი ეთნოსისი შენარჩუნებაზე, მოდით ვიზრუნოთ ყველაზე და არა მხოლოდ იმათზე, ვინც აფხაზეთში ცხოვრობს. ისე გამოდის, რომ მე, როგორც აფხაზი თუ დავკარგავ ჩემს ენას, კულტურას ქართულის ხარჯზე, ზოგიერთი მეცნიერი და პოლიტიკოსი ამას მიესალმება, ტაშს დამიკრავს. თუკი ეს მოხდება რუსულის ხარჯზე, მისაყვედურებს. მე კი მიმაჩია, რომ თუ დავკარგავ ჩემს ეთნოსს, ენას, კულტურას, ეს რის ხარჯზე მოხდება მნიშვნელობა არ აქვს.
ფაქტი კი სახეზეა.
რედაქციისგან: ”გაზეთი ბათუმელები” მკითხველის წერილებს აქვეყნებს სტილის დაცვით. ბატონი იონა არშბა გახლავთ რუსეთის სახელმწიფო სათათბიროს მეხუთე მოწვევის დეპუტატის ოთარ არშბას მამა. ოთარ (თენგიზ) არშბა რუსეთის სახელმწიფო სათათბიროს უშიშროების კომიტეტის წევრი და სამანდატო კომისიისა და დეპუტატთა ეთიკის კომიტეტის თავმჯდომარეა. არის უშიშროების პოლკოვნიკი. პრესამ ეთნიკურად აფხაზი არშბა 2006 წელს ქართველ მილიარდელთა სიაში დაასახელა.
წარმოშობით ოჩამჩირის რაიონიდან ვარ. ბათუმში 45 წელია ვცხოვრობ. სკოლაში ხუთი წელი ვსწავლობდი აფხაზურად და, შესაბამისად, ვიცი აფხაზური წერა-კითხვა. ახლა კი იმაზე მინდა ვისაუბრო, რა მოხდა და რა ხდება აფხაზურ-ქართულ ურთიერთობებში.
2008 წლის 24 მაისს გაზეთ ”სვობოდნაია გრუზიაში” (და სხვა ნომრებშიც) ისტორიის მეცნიერებათა დოქტორმა, პროფესორმა ნოდარ ლომოურმა გამოაქვეყნა სტატია - ”აფხაზეთი: ისტორიის ფურცლები და თანამედროვეობა”. ის სტატიაში აანალიზებს და შეფასებებს აძლევს აფხაზეთში მიმდინარე მოვლენებს.
სტატიაში იგი ეხება საკმაოდ ბევრ ისტორიულ საკითხს - აფხაზეთისა და აფხაზი ხალხის წარსულს, მათი განვითარების პრობლემებს. მე ისტორიკოსი არ ვარ და კამათს არ ვაპირებ (ალბათ, ვერც შევძლებ), მაგრამ ამ საკითხებს მაინც უნდა შევეხო. ჩემი აზრით, ლომოური აშკარად არასწორად აშუქებს. მაგალითად, ბატონი ლომოური ამტკიცებს, რომ XX საუკუნის შუაპერიოდიდან აფხაზეთში გაჩდნენ ანტიქართული განწყობის, აგრესიული სეპარატისტები, რომლებიც ძირძველი სამშობლოდან აფხაზეთის გამოყოფაზე მუშაობდნენ. მე ვეთანხმები ლომოურს. იყო და არის ასეთი განწყობები, მაგრამ პროფესორი ამას აცხადებს ”მშრალად”, არ საუბრობს მიზეზებზე.
ლომოურის ლოგიკით გამოდის, რომ აფხაზებმა XX საუკუნის შუა წლებში უცებ დაიწყეს ბრძოლა აფხაზეთის გამოყოფაზე. ცხოვრებაში კი ასე არ ხდება. სჯობდა ლომოურს მიზეზები გამოერკვია.
მე მინდა მოვიყვანო მაგალითი, რომელიც, ჩემი აზრით, აფხაზეთში დაპირისპირების დაწყების ერთ-ერთი საფუძველი იყო და ჩემი აზრით ეს ლომოურსაც უნდა ახსოვდეს. 1967 წელს აფხაზეთში დაიწყო მღელვარება - იმართებოდა მიტინგები, დაიხურა თეატრი, ფილარმონია. ამ მოვლენების გამო შეიქმნა ე.წ. ინტერნაციონალური საგამოძიებო კომისია, რომელშიც მეც შემიყვანეს. სოხუმში მივლინებით ჩავედი. კომისიის ხელმძღვანელობდა საქართველოს პროკურორი პავლე ბერძენიშვილი, რომელიც ყოველ კვირას მოხსენებას უკეთებდა ცკ-ს. გადაწყვეტილი ჰქონდათ სისხლის სამართლის საქმე არ აღეძრათ, ამიტომაც საგამოძიებო ჯგუფი პროცესუალურ მოკვლევით სამუშაოებს ატარებდა.
ჩვენს მიერ ჩატარებული მოკვლევის შედეგად დადგინდა, რომ აფხაზი ინტელიგენციის ერთმა ჯგუფმა - 6-7-მა პირმა, ქალბატონ შაკრილის ხელმძღვანელობით სსრ კავშირის ცკ-ს სახელზე დაწერა წერილი (პეტიცია) და მოსკოვში წაიღეს. მათი დაბრუნების შემდეგ ყველა დაიკითხა. წავიკითხეთ პეტიციაც. მასში, აფხაზი ხალხის სახელით, ავტონომიური რესპუბლიკის საქართველოდან გამოყოფისა და კრასნოდარის მხარისთვის მიერთებას ითხოვდნენ. ამის მთავარ მიზეზად ასახელებდნენ წიგნს, რომლის ავტორებიც იყვნენ ცნობილი ქართველი ისტორიკოსები, ნიკო ბერძენიშვილი, სიმონ ყაუჩხიშვილი და სხვები. წიგნში იყო გაკეთებული დასკვნა, რომლის მიხედვითაც აფხაზი ერი, როგორც ასეთი, არ არსებობს. ამან აფხაზებში დიდი უკმაყოფილება გამოიწვია.
ამ ჯგუფის წარმომადგენლები დაკითხვისას ამბობდნენ, რომ ქართველებს არ ვუნდივართ, რასაც ეს წიგნი მოწმობს; აფხაზები გადაგვარებას არ ვაპირებთ და რუსებთან ვიქნებითო. ერთი მწერალი ამბობდა: ”არ მგონია, მოსკოვში ბერძენიშვილსა და ყაუჩხიშვილზე ნაკლები მეცნიერები იყვნენ, მაგრამ მათ აფხაზი ერის არსებობა-არარსებობის თაობაზე საკითხის დასმა აზრად არ მოსვლიათო”.
როგორც ვიცი, ის წიგნი მაშინ ცკ-ის დადგენილებით ქსელიდან ამოიღეს.
თუ არ ვცდები, აკადემიკოსი მ. ლორთქიფანიძე გასულ წელს შეეხო ამ საკითხს და გამოთქვა აზრი, რომ ის წიგნი მაშინ არასწორად იქნა ამოღებული. მე, პირადად, წიგნი არ წამიკითხავს, მაგრამ ძალიან საინტერესოა, დღეს ამ საკითხთან დაკავშირებით რა აზრი არსებობს.
ბატონი ლომოური აფსურდს უწოდებს, გზებზე წესრიგის დამყარების მიზნით, სამხედრო ნაწილების შეჭრას აფხაზეთში. ის ამბობს, რომ უმნიშვნელო ფორმირების შეყვანის საკითხი არძინბასთან იყო შეთანხმებული.
მართალია, შეთანხმება იყო, მაგრამ არა 2000-კაციანი ჯარის, როგორც მოულოდნელად მოხდა, არამედ 250 კაცის კაცის შეყვანა ადგილობრივი ორგანოების დასახმარებლად... ასე დაიწყო ომი. თუმცა, დღემდე ვერ ადგენენ, ეს ომი ვინ დაიწყო. შეუძლებელია არ ვთქვა იმაზე, რაც ახლახან ბ-ნ შევარდნაძემ აღნიშნა: ჯარი აფხაზეთში იმიტომ შევიყვანეთ, რომ რკინიგზაზე ძარცვები გაიზარდა, ზარალმა 12 მილიარდს გადააჭარბა და ამის წინააღმდეგ შსს ბრძოლას ვერ შეძლებდაო. ჯერ ერთი, 12 მილიარდი მთელი აფხაზეთის ქონება არ ღირს და მეორეც, ნეტა ვინ და როდის შეჭამა იგი? ბოლოს და ბოლოს ჰკითხონ მაშინდელ აფხაზეთის შს მინისტრ გივი ლომინაძეს, მცოდნე სპეციალისტს, რომელიც რატომღაც თამაშგარე მდგომარეობაში ჰყავთ. თუ აბსურდზეა საუბარი, ნამდვილი აბსურდი ის არის, რომ გზებზე წესრიგს ტანკებითა და საბრძოლო თვითმფრინავებით ამყარებ.
მომდევნო აბსურდი გახლავთ იმის მტკიცება, რომ მთავრობას აქვს უფლება გადაადგილოს ნებისმიერი სამხედრო დანაყოფი თავის ტერიტორიაზე ნებისმიერ დროს და ამას რაიმე შეთანხმება არ სჭირდება. ეს იმიტომ არის აბსურდი, რომ ამ შემთხვევაში მხოლოდ ჯარის გადაადგილებაზე არაა საუბარი, ახალი დისლოკაციის ადგილზე ინფრასტრუქტურის საკითხების მოგვარებაა საჭირო.
არის მეორე ვარიანტიც - არაფერს არავის არ უთანხმებ, ანუ ყველაფერს საიდუმლოდ აკეთებ, ისე რომ მსგავსი გეგმების შესახებ ვერავინ იგებს. ეს იმ შემთხვევაში ხდება, როცა ჯარმა საომარი ოპერაციები უნდა განახორციელოს. 1992 წელს ზუსტად ამას ჰქონდა ადგილი.
მესამე საკითხი: ბატონი ლომოური ამტკიცებს, თითქოს რუსეთი საქართველოს მოქალაქეებს ძალის გამოყენებით ხდის რუსეთის მოქალქეებად, ჩემოდნებით მოაქვთ პასპორტები და არიგებენო. ჩემი აზრით, სიტყვა ”არიგებენ” აქ არ გამოდგება, ვინაიდან პასპორტისა თუ რუსეთის მოქალაქეობის მიღება გარკვეული პროცედურაა. საჭიროა განცხადება, ფოტოსურათები და ა.შ. თუ საქართველოს მოქალაქეს სხვა ქვეყნის პასპორტს ძალით მისცემენ, მგონი დახევს და გადააგდებს. ამ საკითხზე ვინმეს რომ ეჩივლოს, მე არ გამიგია. ამის მოკვლევა არ არის ძნელი და მხოლოდ ამის შემდეგ შეიძლება ამ თემაზე საუბარი.
ბატონი ლომოური აცხადებს, რომ სეპარატისტების ლიდერების მტკიცება - აფხაზი ხალხი მხარს უჭერს დამოუკიდებლობას, - აბსურდია. ”რომელ ხალხზეა საუბარი? _ კითხულობს ლომოური, - როცა 300 000 ადამიანი გამოყრილია აფხაზეთიდან”. მინდა აღვნიშნო, რომ იგივე ლომოური ამ ციფრს სხვადასხვა პუბლიკაციაში ცვლის, ხან 400 000, ხან 500 000 ასახელებს. ყველა ეს ციფრი მოგონილია და აი რატომ:
ცნობისათვის, 1989 წელს საქართველოში ჩატარდა მოსახლეობის აღწერა, რომლის მიხედვით აფხაზეთში 530 ათასი ადამიანი, მათ შორის 240 ათასი ქართველი ცხოვრობდა. ეს არის სტატისტიკა. გასათვალისწინებელია სხვა გარემოებებიც. მართალია, აფხაზეთში ამჟამად ქართული მოსახლეობა მცირეა, მაგრამ არის ნაწილი, რომელიც ომის შემდეგ იქ დარჩა. გარდა ამისა, ომის შემდეგ, დაახლოებით 50-60 ათასი ქართველი აფხაზეთში საცხოვრებლად დაბრუნდა და, ძირითადად, გალის რაიონში ცხოვრობენ. მესამეც, ქართველების არცთუ ისე მცირე ნაწილი დაფანტულია სხვადასხვა ქვეყნებში და ამ ნაწილის დაბრუნება არა სახელმწიფოზე, არამედ თვით ამ ხალხზეა დამოკიდებული. ასე რომ, აფხაზეთში დასაბრუნებელი ხალხის რაოდენობა, ყველა შემთხვევაში, 300 000 ნაკლები გამოვა.
კიდევ ერთ საკითხს მინდა შევეხო. საუბარია ყველა ლტოლვილის უპირობო დაბრუნებაზე. მხედველობაში მყავს ის ხალხი, ვინც კიტოვანისა და იოსელიანის რაზმებში იბრძოდა. აფხაზური მხარე მათი დაბრუნების წინააღმდეგია. აფხაზები ამბობენ, რომ ასეთი ხალხის სია აქვთ. ჩემი აზრით, თუ იმ მეომრებს, რომლებიც რამდენიმე წლის წინ ერთმანეთს ხოცავდნენ, ერთმანეთს შევახვედრებთ, მათ უსაფრთხოებას ვერც ერთი პოლიცია ვერ დაიცავს. ეს ძალიან რთული საკითხია და ამის მოგვარებას ბევრი მსჯელობა სჭირდება.
ბატონი ლომოური ჯანსაღად მოაზროვნე აფხაზებს საქართველოსკენ მობრუნებას მოუწოდებს. მისი ლოგიკით, აფხაზი ხალხის ის ნაწილი, ვისაც რუსეთისკენ უჭირავს თვალი, არაჯანსაღია.
ლომოურის მოსაზრებით, თუ აფხაზები რუსეთის მოქალაქეობას მიიღებენ, როგორც ეთნოსიო გაქრებიან. რა შეიძლება ამაზე ითქვას? ცნობილია, რომ საქართველო რუსეთის შემადგენლობაში 200 წელზე მეტ ხანს იყო, მაგრამ ენა, კულტურა და სხვა თვისებები არ დაუკარგავს. აპრიორი როგორ შეიძლება იმის მტკიცება, რომ აფხაზები რუსეთის შემადგენლობაში გაქრებიან.
ამასთან დაკავშირებით მინდა შევეხო იმ აფხაზთა მდგომარეობას, რომლებიც აჭარაში ცხოვრობენ. მათი რაოდენობა დაახლოებით 1500-1700-ია. აქაურ აფხაზებს, ძირითადად, დაკარგული აქვთ თავიანთი ენა. მხოლოდ უფროსმა თაობამ, ძალიან მცირე ნაწილმა, იცის აფხაზური. ეს მათი ბრალი არ არის. როგორც ირკვევა, კომუნისტების დროს ორჯერ, 1930 და 1962 წლებში დაისვა საკითხი ბათუმში აფხაზური სკოლის გახსნის თაობაზე, მაგრამ ორივეჯერ უარი მიიღეს. 1939 წელს კი ჩატარდა ე.წ. რეფორმა, რომლის მიხედვითაც რუსულ სკოლებში რუსების გარდა ბავშვს ვერავინ შეიყვანდა. აფხაზური ანბანი შეიცვალა ქართულით. კონტიგენტის არარსებობის მოტივით დაიხურა აფხაზური სკოლები. ამ მდგომარეობამ მაშინ უკმაყოფილება არა მარტო აფხაზებში, არამედ ქართველებშიც გამოიწვია. სტალინის გარდაცვალების შემდეგ კი მდგომარეობა აღსდგა და ხალხიც დაწყნარდა.
და ბოლოს, თუ საუბარია აფხაზი ეთნოსისი შენარჩუნებაზე, მოდით ვიზრუნოთ ყველაზე და არა მხოლოდ იმათზე, ვინც აფხაზეთში ცხოვრობს. ისე გამოდის, რომ მე, როგორც აფხაზი თუ დავკარგავ ჩემს ენას, კულტურას ქართულის ხარჯზე, ზოგიერთი მეცნიერი და პოლიტიკოსი ამას მიესალმება, ტაშს დამიკრავს. თუკი ეს მოხდება რუსულის ხარჯზე, მისაყვედურებს. მე კი მიმაჩია, რომ თუ დავკარგავ ჩემს ეთნოსს, ენას, კულტურას, ეს რის ხარჯზე მოხდება მნიშვნელობა არ აქვს.
ფაქტი კი სახეზეა.
Posts
4 comments:
იმის და მიუხედავად ეთანხმები თუ არა სტატიაში გამოთქმულ მოსაზრებებს, ძალიან საინტერესო მასალაა. დიდი მადლობა ”ბათუმელებს” ამ წერილის გამოქვეყნებისთვის.
დიდი მადლობა გამოხმაურებისთვის.
დიახ, ჩვენ ვფიქრობთ, აუცილებლად უნდა მოვუსმინოთ მათ
თუ გაქვთ სურვილი ამ თემაზე მოგვაწოდოთ თქვენი მოსაზრება, სიამოვნებით დავბეჭავთ
თუ ვლაპარაკობთ ქართველების შეცდომებზე (რომლებსაც ადგილი ნამდვილად ქონდა) არ შეიძლება მეორე მხარის შეცდომებზეც არ ვილაპარაკოთ. ბოროტი და კეთილი მხარე არ არსებობდა მაგ ომში, ორივე მხარეს იყვნენ დეგენერატებიც და ნორმალური ადამიანებიც.
მიუღებელია ინტერვიუს ის ნაწილი სადაც ბატონი ლტოლვილთა რიცხოვნებაზე ლაპარაკობს. აქ კამათში არ შევალ იმაზე თუ სინამდვილეში რამდენია, მაგრამ ხო ფაქტია რომ ადამიანის ელემენტარული უფლება იცხოვროს საკუთარ სახლში დარღვეულია (კარგი არ არის 300 000, 10 ათასია დავუშვათ) ხო მაინც ირღვევა. ბატონი კი ასე უგულოდ საუბრობს ამ ხალხზე.
მსოფლიოში არსად არაა ანალოგი (მათ შორის არც ერთ ყველაზე დემოკრატიულ ქვეყანაშიც) როდესაც რომელიმე რეგიონალური ენა ისწავლება სხვაგან, გარდა უშუალოდ იმ რეგიონისა სადაც ეს ენა უმრავლესობის ენაა. რატომ უნდა ყოფილიყო აფხაზური სკოლები ბათუმში? უბრალოდ ვერ ვიგებ. დღეს თუ არის სოჩაში აფხაზური სკოლები მაინტერესებს?
Post a Comment