როგორ იწყებოდა რუსულ-ქართული ომი

ამ ომში, საქართველოს ხელისუფლების მტკიცებით, ორი ”ისკანდერი” ჩამოვარდა. ერთი ბაქო-სუფსის ნავთობსადენზე, ხოლო მეორე _ გორის მოედანზე. ”ისკანდერები”, თითქოს, 400 კილომეტრის სიშორიდან, დაღესტანიდან მოფრინავდნენ, ხოლო ”ტოჩკა-უ”აფხაზეთიდან ურტყამდა

იულია ლატინინა/ ნოვაია გაზეტა

თარგმანი: ასლან ჭანიძე (იბეჭდება შემოკლებით)

ფოტო: ინტერპრესნიუსი। იგოეთი
ყველაზე დიდი შთაბეჭდილება გორის მოსახლეობისგან მომყვება. დარჩენილი მოსახლეობა პირდაპირ მოედანზე ცხოვრობს. ახალგაზრდა რეზერვისტს გადავეყარე. ის მომიყვა, რომ ქართულ სპეცრაზმში მსახურობს _ ორი დღე რუსული ჭურვების ქვეშ იდგა, ხოლო სამი დღე მირბოდა. შემდეგ რუსების მიერ დაკავებულ ქალაქში რუს ჟურნალისტს ეუბნება თავის სახელსა და გვარს. ვეკითხები: `საკუთარ თავს დეზერტირად ხომ არ თვლი?~ `ჩვენ, 400 კაციდან ცოცხალი 12 გადავრჩით”।

ქალაქი მთელია, ახლომდებარე სოფლებისგან განსხვავებით. ჯარისკაცების სამიზნედ ბანკები, საზოგადოებრივი დაწესებულებები იქცა. გორთან მდებარე სამხედრო ბაზიდან უნიტაზები გაზიდეს... უნიტაზის ქურდობის ფაქტმა ძალიან გაახალისა-აამაღლა საზოგადოებრივი აზრი. ქართველებმა რუსეთის საელჩოსთან მიიტანეს უნიტაზები: თუ ამისთვის მოხვედით, წაიღეთო. (როც ტირილი გსურს, გაცინება უკეთესია).
გორიდან კომენდანტის საათის პირობებში ვბრუნდებით। ბლოკსაგუშაგოებზე მთვრალების რიცხვმა იმატა, ისინი აგრესიულები არიან. ცოტათი ვნერვიულობ, რადგან ქალაქში ჟურნალისტების შესვლა აკრძალულია, მე ჰუმანიტარული ფქვილის ტომარად ვასაღებ თავს. საბედნიეროდ, აგრესიულობა არანაირად უკავშირდება პროფესიონალიზმს: თექვსმეტ ბლოკპოსტზე საბუთები არსად მოუთხოვიათ.

საქართველოს ორი ფრონტიდან გაუხსნეს ცეცხლი. ოპერაციაში 25 ათასი კაცი და 1200 ერთეული ჯავშანტექნიკა მონაწილეობდა. მსგავსი რამ მეორე მსოფლიოს ომის ბოლოს ხდებოდა – გაშლილი ფრონტი, მასიური დარტყმები, არტილერია, რომელიც ურტყამს მოედნებს; ომი, რომელიც მოიგო არტილერიამ და ავიაციამ; რომელშიც ჯარები, ფაქტობრივად, ერთმანეთის პირისპირ არც კი აღმოჩენილან. ამის აღწერა, როგორც ომი სამხრეთ ოსეთში, სასაცილოა. ასეთივე წარმატებით შეიძლება აღვწეროთ მეორე მსოფლიო ომი, როგორც სუდეტში მცხოვრები გერმანელების დასაცავი ოპერაცია.

რუსეთი და საქართველო

მიხეილ სააკაშვილმა პირველი ნაბიჯი ამ ომისაკენ მაშინ გადადგა, როდესაც დასავლური სახელმწიფოს შექმნა დაიწყო, ძალიან მკაცრი და ამავდროულად, ლიბერალური: დაბალი გადასახედებით, სახელმწიფო ქონების გაყიდვით, სოციალურ სფეროზე მინიმალური დანახარჯებით და მაქსიმალურით _ სახელმწიფო ინფრასტრუქტურაზე, ანუ ახალი ჯარი და უმწიკლო, ქრთამის არამღები პოლიცია।

ანგრევდნენ ძველ წესებს, ახდენდნენ ერის გადადნობას, როგორც პეტრე პირველი, საქართველოს ევროპაში ექაჩებოდნენ। ამბობენ, რომ სააკაშვილსა და პუტინს პირადი კონფლიქტი ჰქონდათ: თითქოს სააკაშვილმა ის გაახელა. არ ვიცი, მაგრამ ვხედავ, რომ სააკაშვილისა და პუტინის მოსაზრებები შეუთავსებელია.

მეორე ნაბიჯი დასავლეთმა გადადგა, აპრილში _ ბუქარესტის სამიტზე, რუსეთის ზეწოლით, საფრანგეთმა და გერმანიამ გადადეს საქართველოს ნატოში გაწევრიანება। ამით კრემლი მიხვდა, რომ ხელები გახსნილი ჰქონდა.

მესამე ნაბიჯი იყო კრემლის მიერ ზაფხულში ჯარების მობილიზება.
8 აგვისტოს, პარასკევს, ჰაკერებმა საქართველოს ცენტრალური ბანკის საიტი გატეხეს და მასზე განათავსეს ინფორმაცია, რომ ლარის კურსი დოლართან მიმართებაში არის 1,8। (სინამდვილეში 1,4 იყო). მეეჭვება, რომ ეს ოსმა პარტიზანებმა გააკეთეს ცხინვალის სარდაფებიდან, ქართული ტანკების შეტევების დროს. ხოლო სამი დღით ადრე, 4 აგვისტოს, ქურთმა სეპარატისტებმა თურქეთში ნავთობსადენი ბაქო-ჯეიჰანი ააფეთქეს. შესაძლებელია, ისინი მართლა ქურთი სეპარატისტები იყვნენ, მაგრამ თავიანთი მოქმედება რუსულ `ისკანდერებს~, რაღაც საოცრად შეათანხმეს.

ეს იმაზე მიუთითებს, რომ 7 აგვისტოს მიხეილ სააკაშვილს არ შეეძლო მიეღო სტრატეგიული გადაწყვეტილება। როგორც ჩანს, მას მხოლოდ ტაქტიკური გადაწყვეტილების მიღება შეეძლო, ისიც იმაზე, თუ სად შეიძლებოდა დაწყებულიყო პირველი შეტაკება, აფხაზეთიდან სამხრეთ ოსეთისკენ.

რუსეთს კავკასიაში მშვიდობა სჭირდება, ძალოვანებს _ ომი. ექსპერტების უმეტესობა, ამ წერილის ავტორის აზრით, წინასწარმეტყველებდა, რომ ომი დაიწყებოდა აფხაზეთში, შავი ზღვის სანაპიროზე მდებარე მდიდარი უძრავი ქონებისთვის. ზუსტად იქ _ ოჩამჩირეში უყრიდენ მედესანტეებს თავს, იქ _ ტყვარჩელში ჩამოიტანეს ჰაუბიცები `დ_30~, რათა ზემო კოდორს მისწვდომოდნენ. ტელეარხმა `ზვეზდამ~ ეთერში გაავრცელა ინფორმაცია, რომ 8-9 მაისს საქართველო შეიჭრებოდა აფხაზეთში, მაგრამ მაშინ სააკაშვილმა ისე ხმამაღლა იყვირა შOშ, რომ ყველა გაჩუმდა. შემდეგ კი სროლები სამხრეთ ოსეთში დაიწყო.
შესაძლებელია, დაძაბულობის ეპიცენტრის გადატანა გამოწვეული იყო ორი სეპარატისტული ანკლავის სხვაობით. არც ერთსა და არც მეორე ანკლავს არ ჰქონდა შანსი შეენარჩუნებინა დამოუკიდებლობა რუსეთის დახმარების გარეშე. სააკაშვილი ოცნებობდა დაებრუნებინა ორივე რესპუბლიკა, როგორც არიელ შარონი ოცნებობდა დაებრუნებინა იერუსალიმი. აფხაზები და ოსები კი იმაზე მეტად არ ოცნებობდნენ საქართველოს შემადგენლობაში დაბრუნებას, როგორც კოსოვოში მცხოვრებლები სერბეთში.
თუ აფხაზეთში ტურისტებს ემსახურებოდნენ, სამხრეთ ოსეთში სანგრებში ისხდნენ. სასაცილო ამბებიც კი ხდებოდა: ცხინვალში არ შეეძლოთ ძველი წყალსადენების გარემონტება, მოსახლეობას კი უხსნიდნენ, რომ წყალი ქართველებმა შესვეს. მოსახლეობას სჯეროდა, რადგან ქართველებმა მოახდინეს რესპუბლიკის ბლოკადა (ბლოკპოსტებზე მოხუც ქალებს ერთ კილო კანფეტსაც კი არ ატანდნენ), ააფეთქეს სამხრეთ ოსური `ჰესბოლას~ ყველაზე გამორჩეული წარმომადგენლები _ ცნობილი ძმები დუდაევები. ერთი _ მარეკი _ გამოიტყუეს საქართველოში და ადამიანების ვაჭრობის ბრალდებით ციხეში ზის (ახლა ცხინვალი მის განთავისუფლებას ითხოვს), ხოლო მეორემ თავისი მანქანა საქართველოში გადაიყვანა და შეაკეთა, უკან დაბრუნებული მანქანა კი ერთ კვირაში აფეთქდა.

ივლისი-აგვისტო
3 ივლისს, ვიღაცამ ხის სახლის უკან, `საპირფარეშოში მოკლა~ ნოდარ ბიბილოვი, ოსური სოფლის, დმენისის პოლიციის უფროსი. სამი საათის შემდეგ ამას საპასუხო რეაქცია მოჰყვა: დმენისის გზაზე დიმიტრი სანაკოევის კორტეჟი ააფეთქეს.
აქ უნდა გაგახსენოთ სამხრეთ ოსეთის გეოგრაფია. როკის გვირაბიდან მიდის ტრანსკამი ჯავის გავლით. ცხინვალის ირგვლივ ქართული და ოსური სოფლებია. ტრანსკამზე მოძრაობა საშიშია: ორივე მხარემ შემოვლითი გზები გაიყვანა. ქართულმა მარჯვნივ, ოსურმა _ მარცხნივ. კორტეჟი ქართულ სოფლებთან აფეთქდა, სარაბუკის სიმაღლიდან. ეტყობა, ვინც ნაღმი დადო, სარაბუკიდან ჩამოვიდა.
სარაბუკი ქართველებმა დაიკავეს। სარაბუკი მხოლოდ ამაღლებული ადგილი არ არის ქალაქზე. თუ ომისთვის ემზადები და ჯავიდან დმენისისკენ ტექნიკა მიგაქვს, ეს სარაბუკიდან კარგად ჩანს.

სარაბუკის აღების შემდეგ სროლები მთელი ანკლავის პერიმეტრზე იწყება: ნულსა და ხეთაგუროვს, ერგნეთსა და ცხინვალს შორის। 1 აგვისტოს ისვრიან ავტომატებიდან; 2 აგვისტოს, პირველად სამი წლის მანძილზე, ნულსა და ავნევს უშენენ 120-მმ-იანი ნაღმრტყოცნებიდან; ნულს უახლოვდებიან ქართველი მშვიდობისმყოფელები და პასუხობენ ბეემპედან; სამხრეთ ოსეთის ხელისუფლება მოსალოდნელ თავდასხმაზე აცხადებს და ხალხი ცხინვალიდან გაჰყავს.

5 აგვისტომდე ქართველების კოკოითთან ურთიერთობის მთავარი ტაქტიკა იყო `თვალი თვალზე~, მაგრამ როდესაც მხარეები ნაღმტყორცნებიდან ჰაუბიცებზე გადადიან, ნათელი გახდა, რომ ეს ტაქტიკა აღარ მოქმედებს। 5 აგვისტოს, მინისტრი რეინტეგრაციის საკითხებში, თემურ იაკობაშვილი მიემგზავრება ცხინვალში. 7-ში ის კიდევ ჩადის. მასთან ერთად უნდა ჩავიდეს ელჩი პოპოვი, მაგრამ იაკობაშვილის თქმით, `მან განაცხადა, რომ გორთან საბურავი დაეშვა. მე შემცვლელი საბურავის დაყენება ვთხოვე. მან თქვა, რომ ისიც დაშვებულია~.

იაკობაშვილი შეხვდა სამშვიდობოების მეთაურს კულახმეტოვს, რომელმაც მას უთხრა, რომ კოკოითი კონტროლს აღარ ექვემდებარება। მისი ერთადერთი რეკომენდაცია იყო _ შეეწყვიტათ ცეცხლი ცალმხრივად. იაკობაშვილმა დაურეკა საქართველოს პრეზიდენტს. საქართველო ცეცხლს ცალმხრივად 18.30 საათზე წყვეტს.

`საღამოს მასთან მივედი, _ ამბობს იაკობაშვილი. _ ორნი ვისხედით. მას დაურეკეს, რომ თამარაშენს ბომბავენ. მიშა ბრძანებას იძლევა, `არ ისროლოთ~. შემდეგ ვიღაც რეკავს და მე ვხედავ მიშა გაფითრდა. `რა~? _ `რუსების ტანკების კოლონა როკის გვირაბში შევიდა~.
`თუ ეს კოლონა 12 საათზე არ იდგებოდა როკის გვირაბთან, დილის ხუთ საათზე როგორ აღმოჩნდნენ გუფთაში, რომელიც დაბომბეს?~ _ მარწმუნებს საქართველოს თავდაცვის მინისტრი დავით კეზერაშვილი। ეს, რა თქმა უნდა, არგუმენტია, მაგრამ ჩემთვის აეროფოტოკადრები უფრო სარწმუნოა.

ომი თავის საიდუმლოებებს მალე წაშლის, ერთი რისი თქმაც დარწმუნებით შეიძლება, საქართველოში თავდასხმის გეგმა, რა თქმა უნდა, არსებობდა, რადგან ნებისმიერ სახელმწიფოს აქვს სეპარატისტულ ტერიტორიებზე მოქმედების გეგმა. მაგრამ ეს გეგმა მოქედებაში სპონტანურად იქნა მოყვანილი: 1-ლი ბრიგადა იმყოფებოდა ერაყში, ხოლო მე-2, საუკეთესო ტექნიკით, _ სენაკში. ომს ისინი ელოდნენ, აფხაზებთან.
ქართველებმა ოსეთის სოფლები, ფაქტობრივად, უბრძოლველად აიღეს। ერთი ოფიცერი, _ მას შალვა ერქვა, _ პროფესიონალი სამხედროს თვალით მომიყვა `10 სულელზე~, რომლებიც ტანკებს ესვროდნენ. `ვინც მოასწრო, გაიქცა, - აღნიშნა შალვამ. – ეს გმირობა კი არა, უაზრობაა~.

ქართველებმა ადვილად დაძლიეს წინააღმდეგობა და ქალაქში შევიდნენ, მათ შორის სოფელ ხეთაგუროვის მხრიდანაც, სადაც იდეაში მათ ის მოწინააღმდეგე უნდა დახვედროდათ, რომელმაც მეზობელი სოფელი ნული გაანადგურა। ქართველები ირწმუნებიან, რომ ქალაქში მხოლოდ 600 ადამიანი შევიდა. კოკოითი ჯავაში გამაგრდა. ამბობენ, ვაჟკაცურად მერაბ პუხაევის ომონმა იბრძოლაო.

ტანკები ქალაქში მოგვიანებით შევიდნენ _ ეტყობა სნაიპერებისთვის. ქართველები ამბობენ, რომ სნაიპერების უმრავლესობა რუსი იყო. კითხვაზე, თუ როგორ ანსხვავებდნენ ისინი სნაიპერებს, მითხრეს, რომ რუსები პირდაპირ თავში არტყამდნენ. მიუხედავად იმისა, რომ ქალაქი ევაკუირებული იყო, არ მოიპოვებოდა წყლის მარაგი, საჭმელი და მედიკამენტები. კითხვა, თუ თავდაცვისთვის არ მომზადებულა, მაშინ რომელი ომისთვის ემზადებოდა რეჟიმი?

რა იყო ეს?
ეს იყო არტილერიისა და ავიაციის ომი. ქართველები რუსულ ავიაციასა და არტილერიას ჯავის გზაზე გადაეყარნენ. ხელჩართული ომი არ ყოფილა: ამ დროს 58-ე არმიის ხელმძღვანელი ხრულოვი დაიჭრა, კოლონა კი განადგურდა.
ვინ გაანადგურა ცხინვალი? რუსები ირწმუნებიან, რომ ეს ქართველებმა გააკეთეს. ქართველები ირწმუნებიან, რომ ისინი ქალაქს ორ დღეს აკონტროლებდნენ, ხოლო ამ დროს მათ ყველა მხრიდან უშენდნენ.
`_ ოსები ამბობენ, რომ თქვენ ქალაქიდან გადიოდით, ბომბავდით მას და ხელახლა ბრუნდებოდით~, _ ვეკითხები მინისტრ კეზერაშვილს.
`_ რატომ გავიდოდი ქალაქიდან, რომელსაც მე ვაკონტროლებდი~, _ ამბობს კეზერაშვილი.
საერთაშორისო ექსპერტიზის გარეშე, დამნაშავე მხარის დადგენა შეუძლებელია। თვითმხილველების ჩვენებები არგუმენტები არ არის. არ შეიძლება არსებობდნენ ისეთი თვითმხილველები, რომლებიც დააკვირდებოდნენ თუ რა მარკის იარაღით ბომბავდნენ, მით უფრო თუ ამ დროს სარდაფებში ისხდნენ. ექსპერტების ნაკლებობით ორი რამის კონსტანტირება ხდება. პირველი: დაიწყეს ქართველებმა. მათი არტსისტემა განსაკუთებით ზუსტი სროლებით არ გამოირჩეოდა. მეორე: ცხინვალის ქუჩებში ქართველი ჯარისკაცების მიერ გადაღებული დაღუპულები, ძირითადად, გარდაცვლილები არიან არ ტყვიებით, არამედ ბომბების ნამსხვრევებით.

და რა იყო ქართველების მიზანი? ჩვენ გვეუბნებიან: `ცხინვალი~, `ცხინვალი~,
`ცხინვალი~. არც რუსები და რაც ქართველები არ ახსენებენ `ჯავას~. ეს სიტყვა შემთხვევით გავიგონე. `იმ ღამეს~ სწორედაც რომ ჯავაში წავიდა კოკოითი.
ჯავა ეს არის გამაგრებული ბაზა დემილიტარიზებულ ტერიტორიაზე, სადაც ნებისმიერი სახის იარაღის ნახვა შეიძლება। რამდენია ეს შეიარაღება არ ვიცი და ვერც გავიგებ, რადგან ქართველებს ის არ აუღიათ.

ვვარაუდობ, რომ ქართველების ძირითადი სამიზნე ჯავა იყო. ძალები სწორედ იქეთკენ მიდიოდნენ, მაგრამ ომი კომპიუტერული თამაში არ არის, რომ როკის გვირაბში პულტზე ხელის დაჭერით დასვა დესანტი.
თუმცა, ამას ორივე მხარე ცდილობდა: ან სააკაშვილი აიღებს ჯავასა და იქ არსებულ არსენალს, ან რუსეთი მთელი ძალებით წამოვა და ეს კონფლიქტი შNN-ის მთავრ თემად იქცევა.
შაბათს მხარეებმა იცოდნენ, რომ რუსული ტანკები ცხინვალში ვერ შევიდოდნენ, ქართული კი _ ჯავაში.

შედეგები
ომის მთავარი შედეგი საქართველოს პალესტინიზაციაა: კავკასიის ისრაელი ცენტრით თბილისში _ და ორი სეპარატისტული ანკლავი, კრემლის ტყვეები თუ მოკავშირეები.
ეს მით უფრო საოცარია, რომ რუსეთსა და საქართველოს განსხვავებული სტრატეგიული ინტერესები არ აქვთ _ მათი, ორივეს ინტერესი კავკასიაში სიმშვიდეა. ახლა კი რუსეთის კავკასია დენთის კასრს დაემსგავსა. რად გვინდა `ჰეზბულა~ საკუთარი კასრის ქვეშ, გაუგებარია. ქართველი ჩინოვნიკები ჩემთან ხმის კანკალით ამბობდნენ: `რა იქნება თუ პანკისი ისევ გახდება ბოევიკების თავშესაფარი~?
უეჭველია, საქართველო ამისათვის მიუნხენს წყევლის. ქართველებს ნაკლები არჩევენი ჰქონდათ, რადგანაც ბოროტი ძალის შეჩერება რთულია. შეუძლებელია წინააღმდეგობა გაუწიო ბოროტ ძალას, თუ მას `ისკანდერი~ და ტუ-22 აქვს ხელში.
ამ კუთხით სააკაშვილის პოლიტიკა, მიუხედავად მისი დასავლური განსწავლულობისა, კლასიკურად კავკასიური იყო, სადაც ყველა ხალხს ახსოვს, XI საუკუნეში ვინ სად ცხოვრობდა.
ბოლოს და ბოლოს, სერბიამ დაივიწყა კოსოვო, თვით ისრაელიც კი მზადაა პალესტინას სახელმწიფოებრიობის გარანტიები მისცეს।

საქართველოს რეინტეგრაცია, რომელიღაც კავკასიურ გაერთიანებაში, ალბათ, რამდენიმე ათეული წლის შემდეგ თუ მოხდება. ხოლო უკვე სულ ერთია, ვისია ელზასი თუ ლოტარინგია. არადა რამდენი მილიონი ადამიანი მოკვდა ამ მიწებისთვის.