სოზარ სუბარი: რატომ ღირს, იყო ომბუდსმენი საქართველოში

სოზარ სუბარი

სპეციალურად “გაზეთ ბათუმელებისთვის”

სახალხო დამცველი ანუ როგორც მსოფლიოში უწოდებენ _ ომბუდსმენი, შვედური სიტყვაა და წარმოშობითაც შვედური ინსტიტუტია. დღეს ეს ინსტიტუტი სხვადასხვა ფორმითა და სახელით მსოფლიოს 120-ზე მეტ ქვეყანაში მოქმედებს და დემოკრატიულობაზე პრეტენზიის მქონე ქვეყნები ლამის სავალდებულოდ მიიჩნევენ, რომ ომბუდსმენი ჰყავდეთ. თუმცა, 50 წლის წინ მის შესახებ იშვიათად თუ ვინმეს სმენოდა, ისიც, ძირითადად, სკანდინავიაში.

არადა, პირველი ომბუდსმენი თითქმის სამასი წლის წინ გაჩნდა და ის სულაც არ იყო დემოკრატიის პირმშო: შვედეთის მეფემ, მას შემდეგ, რაც რუსეთთან ომი წააგო, გადაწყვიტა, მოკავშირე შორეულ თურქეთში მოეძებნა და ხანგრძლივი მოგზაურობისთვის მოემზადა. დაბრუნებამდე კი, იმისათვის, რომ ჩინოვნიკებს ხალხი არ გაემწარებინათ, სპეციალურად შექმნა ომბუდსმენის თანამდებობა, რომელსაც ხალხი მოხელეთა თვითნებობისა და უკანონობისგან უნდა დაეცვა. ომბუდსმენად კი თავისი ნდობით აღჭურვილი პირი დანიშნა.

ამგვარად, ომბუდსმენი ფორმალურად მეფის მეგობარი იყო _ კაცი, ვისაც მეფე ენდობოდა, არსით კი _ ხალხის მეგობარი _ ვინც ხალხს ჩინოვნიკთა თვითნებობისგან იცავდა. შესაბამისად, ეს ძალზე საპასუხისმგებლო საქმეც იყო და სასიამოვნოც _ რა ჯობია, იყო მეფის მეგობარი და აკეთო კეთილი საქმეები, დაიცვა ადამიანები, ხალხსაც ასიამოვნო და მეფესაც...

მაგრამ თუ მეფეს არ უნდა, რომ ქვეყანა კანონებით მართოს? ესეც არ არის პრობლემა _ ომბუდსმენს არათუ არაფერს ჰკითხავს, სულაც მოხსნის, ინსტიტუტსაც გააუქმებს და მეტსაც იზამს _ იმას იზამს, რაც მოეპრიანება _ მეფეა და იმიტომ.

მაგრამ დემოკრატიულ ქვეყანაში კანონი მეფობს და არა მეფე. შესაბამისად, ომბუდსმენიც კანონს ემორჩილება და არა ქვეყნის მმართველთა ნებას. და როცა მმართველები თავად არღვევენ კანონს, მაშინ ცხადი ხდება, რომ ხალხის დაცვა სულაც არაა ისეთი ადვილი საქმე, როგორც ეს ერთი შეხედვით ჩანს. პასუხისმგებლობა ათმაგდება, სიამოვნების ნაცვლად კი უძილო ღამეები და მუდმივი ფიქრი იწყება _ ფიქრი იმაზე, თუ სად გადის ზღვარი, რასაც ომბუდსმენმა არ უნდა გადააბიჯოს!

2004 წლის 16 სექტემბერს, როცა პარლამენტში მირჩევდნენ, ვერ წარმოვიდგენდი, რომ ამდენი პრობლემის გადალახვა მომიხდებოდა; რომ ადამიანის უფლებების შელახვა სისტემურ ხასიათს მიიღებდა; რომ კანონის აბუჩად აგდება ცხოვრების წესად იქცეოდა; და, რაც მთავარია, ვერ წარმოვიდგენდი, რომ ადამიანები, რომლებიც მანამდე კანონის უზენაესობასა და ადამიანის უფლებებზე ლაპარაკობდნენ, თავად იქცეოდნენ მთავარ დამრღვევებად. ეს ყველაფერი ჩემს თვალწინ ხდებოდა, მაგრამ მაინც მიჭირდა ამის დაჯერება.

პარლამენტში არჩევის დღეს ერთ-ერთმა ოპოზიციონერმა მკითხა _ თუ შეძლებ მეგობრებთან დაპირისპირებას, თუკი ისინი დაარღვევენ ადამიანის უფლებებსო. ვუპასუხე, ძნელია, მაგრამ შევძლებ, რადგან სხვანაირად, უბრალოდ, ვერ მოვიქცევი-მეთქი. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მართალი მტყუანად უნდა გამომეყვანა, რასაც მართლა ვერ შევძლებდი. ასე რომ, არჩევანი, უბრალოდ, არ მქონდა. თუმცა, ამდენ უსამართლობას მაინც არ ველოდი.

დიდხანს მეგონა, რომ ეს დარღვევები გამონაკლისი იყო და არა სისტემა. დიდხანს მეგონა, რომ დიალოგით, ყოველდღიური მუშაობით უსამართლობის შეჩერებას შევძლებდი. მით უმეტეს, რომ თავიდანვე სერიოზული შედეგები გვქონდა: პოლიციის მონიტორინგმა ის შედეგი გამოიღო, რომ პოლიციაში ყოველდღიურმა ცემა-ტყეპამ იკლო, ფსიქიატრიული საავადმყოფოების მონიტორინგის შედეგად იქ მდგომარეობა გაუმჯობესდა, ჩვენ მიერ აღმოჩენილ დარღვევებს კი ბევრი თანამდებობის პირი შეეწირა _ ზოგი თანამდებობიდან გათავისუფლდა და ზოგიც პასუხისგებაში მიეცა. თითქოს რაღაც იმედები არსებობდა.
თანაც, სახალხო დამცველის ინსტიტუტი, ფაქტობრივად, თავიდან იყო შესაქმნელი. ახალ გამოწვევებს ახლებური მუშაობა სჭირდებოდა. გამოცდილებასაც გზადაგზა ვიძენდით _ იმას, რასაც ჩვენ ვაკეთებდით, ვერავისგან ვისწავლიდით. შვედეთის ომბუდსმენის ინსტიტუტი წელიწადში 4-5 მონიტორინგს აწყობს პოლიციაში, ესპანეთისა _ თითქმის ორჯერ მეტს, ჩვენ კი მხოლოდ 2005 წელს 2000-მდე მონიტორინგი ჩავატარეთ. თანაც, არც დღე ვიცოდით, არც ღამე, არც დასვენების დღეები...

სახიფათო ტენდენციები პირველივე დღეებში გაჩნდა. ჩემი არჩევიდან ორ კვირაში სოფელ კეხვთან, ცხინვალის რეგიონში, ქართულმა პოლიციამ რუსეთიდან შემოსული საქართველოს 300-მდე მოქალაქე გააჩერა და მათ უკან, რუსეთში გაბრუნება მოსთხოვა. მშიერ-მწყურვალი ხალხი, ყოველგვარი ჰიგიენის გარეშე, რამდენიმე დღე ავტობუსებში ათევდა ღამეს. მათ შორის იყვნენ ღრმად მოხუცებიც, ავადმყოფებიც, იყო წლინახევრის ბავშვიც. რუსეთში მათი გაძევების მოთხოვნა უკანონობაც იყო _ ამას საქართველოს კონსტიტუცია კრძალავს და შეუძლებელიც _ რუსეთი არ შეუშვებდა ამ ხალხს თავის საზღვარზე. მათთან ჟურნალისტებსაც არ უშვებდნენ _ დიდი ლიახვის ხეობაში შესასვლელი გზა პოლიციას ჰქონდა გადაკეტილი. შესაბამისად, ინფორმაცია არ ვრცელდებოდა.

ამ ამბის შესახებ პარლამენტის ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის კომისიის თავმჯდომარემ, ვასილ მაღლაფერიძემ შემატყობინა, რომელიც იქ იყო. ჩემს ჩასვლამდე მას პოლიციელებმა ცეცხლიც კი გაუხსნეს. მაშინვე გავეშურე კეხვისკენ, მაგრამ პოლიციამ გზა მეც გადამიკეტა. არანაირი არგუმენტი და კანონის მოშველიება მათზე არ ჭრიდა. მაშინ მძღოლს ვუთხარი, პირდაპირ გადასულიყო ციცაბო ფერდობზე _ თუ დავიღუპებით, დავიღუპოთ-მეთქი. ამის შემდეგ პოლიციელებმა სადღაც დარეკეს და გზა მოგვცეს. ჟურნალისტებიც თან მახლდნენ _ მთხოვეს და წავიყოლე.

მაშინდელ შინაგან საქმეთა მინისტრთან, ირაკლი ოქრუაშვილთან ხანგრძლივმა საუბარმა და კამათმა შედეგი არ გამოიღო. პრემიერ-მინისტრმა ჩემს ზარებს არ უპასუხა. ამის შემდეგ საჯაროდ განვაცხადე, სანამ ეს ხალხი აქ არის, მეც მათთან ვიქნები-მეთქი და პირველი ღამე მართლაც ქუჩაში გავათენე.

მეორე დღეს ტელეკომპანია „რუსთავი 2-მა“ გამოაგზავნა ჟურნალისტი, რომელმაც საქმეს საინტერესო ელფერი შესძინა _ როგორ თანამშრომლობენ ვლადიმირ ჟირინოვსკი და სოზარ სუბარი!!! ლოგიკა თავად მკითხველმა მოძებნოს, ფაბულა კი ასეთი იყო: იმ 300 კაცს შორის, რომელთაც ჩვენი ხელისუფლება გაძევებას უპირებდა, რამდენიმე ისეთიც ერია, ვინც ჟირინოვსკის პარტიის წევრებმა მოსკოვის ქუჩებში დაიჭირეს, სასამართლოში წაიყვანეს და სასამართლოს გზით გამოაძევეს რუსეთიდან _ რუსეთის ლიბერალურ-დემოკრატიული პარტია მაშინ ქართველების საწინააღმდეგო აქციას ასეთი ფორმით ატარებდა. ამავე ადამიანებს ახლა უკვე მათი ხელისუფლება მათივე სამშობლოდან უპირებდა გაძევებას და მე ვცდილობდი ეს არ დამეშვა. რა გვქონდა საერთო მე და ჟირინოვსკის? _ მკითხველმა განსაჯოს!

შიდა ქართლის გუბერნატორი მიხეილ ქარელი კიდევ უფრო შორს წავიდა და საჯაროდ განაცხადა, იმ ავტობუსებში სუბარის ნათესავები სხედან, რომელთაც საქართველოში კონტრაბანდა შემოაქვთო და ამიტომ გამოექომაგაო. არადა, ამ დროს ჩვენს თვალწინ უზარმაზარი სატვირთო მანქანები, კონტრაბანდით დატვირთული, ერთმანეთის მიყოლებით მიდიოდნენ ცხინველისკენ და მათ უბატონოდ ხმას არავინ სცემდა.
ყველაფერი კი იმით დამთავრდა, რომ ბოლოს თავად პრეზიდენტმა დამირეკა და დიდხანს ცდილობდა ჩემს დარწმუნებას, დამეტოვებინა იქაურობა. თავიდან კეთილგანწყობილი საუბარი ბოლოს ძალზე უსიამოვნო კამათში და ყურმილის დახეთქებაში გადაიზარდა. საუბრიდან ორიოდე საათში კი ახალი ბრძანება მოვიდა და ხალხს ოჯახებში დაბრუნების ნება მისცეს.

ასეთი შემთხვევა ბევრი იყო, თუმცა, ცალკეული შემთხვევების განზოგადებებს ყოველთვის ვერიდებოდი. სულ იმას ვუფრთხოდი, რომ არ გადამელახა ის ზღვარი, რაც ომბუდსმენს პოლიტიკოსისგან აშორებს. მით უმეტეს, რომ ეს იყო ყველაზე ეფექტური იარაღი, რითაც ჩემს განეიტრალებას ცდილობდნენ _ რატომ უნდა მოვუსმინოთ ომბუდსმენს, რომელიც გასცდა თავის მანდატს და პოლიტიკაში გადავიდა?

თანაც, ეს არ იყო მხოლოდ ქართველი პოლიტიკოსების აზრი. ასე ფიქრობდა ზოგიერთი ჩემი კოლეგაც. მაგალითად, 2008 წლის 21 მაისის არჩევნების შემდეგ დაიწყო პოლიტიკური ოპოზიციის აქტივისტების დევნა _ მათ სასტიკად სცემდნენ ნიღბიანი პირები. ხელწერა ყველგან ერთი და იგივე იყო. ცხადი იყო, რომ ეს იყო პოლიტიკური ტერორი და ასეც განვაცხადე. პრესკონფერენციას ჩემი ესტონელი კოლეგა ესწრებოდა, რომელიც იმ დროს ჩემს ოფისში მუშაობდა. მან მიიჩნია, რომ ომბუდსმენმა უნდა შეაფასოს ფაქტები, მაგრამ არ უნდა მისცეს პოლიტიკური შეფასება.

მაგრამ, ვთქვათ ისე მოვქცეულიყავი, როგორც ჩემი კოლეგა მირჩევდა, რამდენად მართალი ვიქნებოდი? მაშინ, როცა დანამდვილებით ვიცოდი, რომ ეს იყო პოლიტიკური დევნა და ტერორი, რამდენად მართალი ვიქნებოდი, რომ ეს არ მეთქვა? რამდენად გამართლებული იქნებოდა, თუ მხოლოდ ნახევარ სიმართლეს ვიტყოდი? ვფიქრობ, სიმართლის ნახევრად თქმას ისევ დუმილი სჯობია _ ეს უფრო პატიოსანი საქციელი მგონია. ჩემმა ესტონელმა კოლეგამ კი ბოლომდე მაინც ვერ გაიგო, როგორ ქვეყანაში მოუწია მუშაობა. მართალია, ბოლოს და ბოლოს დაიჯერა, რომ საქართველო არ არის დემოკრატიის ფორპოსტი, მაგრამ მაინც ეგონა, რომ ჩვენთან კანონი, თუნდაც კოჭლობით, მაგრამ მაინც კანონობდა. ამაში, ეტყობა, მე და ჩემი კოლეგებიც ვართ დამნაშავე _ ჩვენ მას ბოლომდე მაინც არ გავუმხილეთ, როდის და რატომ გადაწყვიტა ევროკავშირმა ჩვენთან მისი ჩამოყვანა: 2007 წლის 7 ნოემბრის შემდეგ, როდესაც ევროკავშირის წარმომადგენლებს შეეშინდათ, რომ სპეცრაზმები სახალხო დამცველის ოფისსაც დაარბევდნენ, როდესაც ისინი დარწმუნდნენ, რომ აქ, ამ ქვეყანაში არავის სიცოცხლე და უსაფრთხოება არ არის დაცული, მათ გადაწყვიტეს საქართველოში ჩამოეყვანათ ვინმე _ „სახალხო დამცველის დამცველი“ _ ვინც ცოტათი მაინც დაიცავდა ჩვენს უსაფრთხოებას.

ამის დაჯერება ძალიან ძნელია, როცა შვედეთის ან ესტონეთის ომბუდსმენი ხარ და ვერ წარმოგიდგენია, როგორ შეიძლება აქციო სასამართლო ბუტაფორიად, ხოლო „დემოკრატიის ახალი ტალღა“ _ მორიგ ფორმალობად.

მაგრამ მათ ასევე უჭირთ იმის გაგება, რას გრძნობ, როცა ამდენი წინააღმდეგობის გადალახვის შემდეგ მაინც შეძლებ ვინმეს დაეხმარო და ხალხის ნდობა მოიპოვო _ თუნდაც ამისთვის ღირს იყო ომბუდსმენი სწორედ ისეთ ქვეყანაში, როგორიც საქართველოა.

პერ ეკლუნდი:ერთიანი ძალისხმევა უფლებების დასაცავად

პერ ეკლუნდი, ელჩი
ევროკომისიის წარმომადგენლობის ხელმძღვანელი საქართველოში

წლევანდელ 10 დეკემბერს განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს, რადგან ამ დღეს მთელი მსოფლიო "ადამიანის უფლებების საყოველთაო დეკლარაციის" 60 წლისთავს აღნიშნავს. სწორედ ამ დეკლარაციის ხელმოწერის შემდეგ გახდა ადამიანის უფლებების დაცვა საერთაშორისო ზრუნვის საგანი.
დღეს ჩვენ კიდევ ერთხელ უნდა დავფიქრდეთ იმაზე, თუ რამდენი გადაუჭრელი პრობლემაა ადამიანის უფლებების დაცვის საქმეში, მიუხედავად იმ წარმატებისა, რომელსაც მრავალმა ქვეყანამ მიაღწია სამართლებრივი დაცვის, ინსტიტუციური მშენებლობისა და მოსახლეობის მიერ თავისი უფლებების უკეთ გაცნობიერების სფეროში.

მინდა განსაკუთრებით აღვნიშნო სამოქალაქო საზოგადოებისა და ადამიანის უფლებების დამცველთა როლი მთელს მსოფლიოში ადამიანის უფლებებზე ზრუნვაში. ევროკავშირის "ევროპის დემოკრატიის და ადამიანის უფლებების ინსტრუმენტი“ საშუალებას აძლევს სამოქალაქო საზოგადოებას აქტიური საქმიანობა წარმართოს ამ სფეროში. 2003 წლიდან ევროკავშირმა საქართველოში ადამიანის უფლებების სფეროში მოღვაწე სხვადასხვა არასამთავრობო ორგანიზაციის 75 პროექტი დააფინანსა და ეს მხარდაჭერა კვლავაც გაგრძელდება. დღეს დასახელდება გრანტების ყოველწლიური კონკურსის 2008 წლის 14 გამარჯვებული ქართული არასამთავრობო ორგანიზაცია. ეს მხარდაჭერა არასამთავრობო სექტორზეა მიმართული, რადგან მშვიდობის დამკვიდრება შეუძლებელია ადამიანის უფლებების სფეროში მოღვაწე სამოქალაქო საზოგადოების, მთავრობებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების გარეშე. მხოლოდ მათი ერთიანი ძალისხმევა განაპირობებს ადამიანის უფლებების უკეთ დაცვას საქართველოსა და მთელს მსოფლიოში.

სახალხო დამცველმა ჯილდოზე უარი თქვა

{ნათია როყვა/ბათუმელები}
პოლონეთის პრეზიდენტის ლეხ კაჩინსკის გადაწყვეტილებით, საქართველოს სახალხო დამცველი, ადამიანის უფლებების სფეროში გაწეული ღვაწლის გამო, „დამსახურების ოქროს ჯვრით“ დაჯილდოვდა. დაჯილდოების ცერემონია უნდა გამართულიყო 4 დეკემბერს, აუშვიც-ბირკენაუს სიკვდილის ყოფილ ბანაკში.
3 დეკემბერს საქართველოს სახალხო დამცველმა წერილით მიმართა პოლონეთის პრეზიდენტს და უარი განაცხადა ამ ჯილდოს მიღებაზე. სოზარ სუბარმა ეს გადაწყვეტილება მას შემდეგ მიიღო, რაც ცნობილი გახდა, რომ პოლონეთის მხარემ მიმართა საქართველოს პრეზიდენტს, რათა მას თანხმობა მიეცა საქართველოს სახალხო დამცველისთვის „ოქროს ჯვრის“ მინიჭებაზე.

სახალხო დამცველის პოლონეთის პრეზიდენტისადმი მიმართვაში ნათქვამია: „მე ჩემს მოვალეობად მიმაჩნია იმ ადამიანების დაცვა, რომელთა უფლებებიც სახელმწიფოს მიერ იქნა შელახული. განსაკუთრებით საგანგაშოა ის გარემოება, რომ ამ დარღვევებს სისტემური ხასიათი აქვს და ამის უმთავრესი მიზეზი ადამიანის უფლებების დაცვისათვის პოლიტიკური ნების არარსებობაა მთლიანად ხელისუფლების და, უპირველეს ყოვლისა, საქართველოს პრეზიდენტის მხრიდან. ეს არაერთხელ აღმინიშნავს ჩემს მოხსენებებში.
ჩემთვის დიდი პატივი იქნებოდა ამ ჯილდოს მიღება და ამას აღვიქვამდი საქართველოში დემოკრატიული პროცესების მხარდაჭერად და იმ ადამიანებისადმი სოლიდარობის გამოხატულებად, ვისი უფლებებიც ირღვევა საქართველოში. მაგრამ, მას შემდეგ, რაც შევიტყვე, რომ პოლონეთის რესპუბლიკის ჯილდოს ჩემთვის მონიჭების საბოლოო გადაწყვეტილება უნდა მიიღოს საქართველოს პრეზიდენტმა, ჩემს ვალდებულებად მიმაჩნია, უარი განვაცხადო ამ პრემიაზე“ .

მედიის მდგომარეობა საქართველოში

"საქართველოში მედია ნახევრად თავისუფალია, სომხეთში _ არ არის თავისუფალი" - გვითხრა ერთ-ერთმა ამერიკელმა მედიაექსპერტმა ქართველ და სომეხ ჟურნალისტებს სამი წლის წინ, ვაშინგტონში ყოფნისას. მას შემდეგ სამი წელი გავიდა და ქართული მედიის თავისუფლება კიდევ უფრო შეიზღუდა.

ეთერ თურაძე/ბათუმელები

მსოფლიოში სიტყვის თავისუფლების დამცველმა ორგანიზაციამ _ „რეპორტიორები საზღვრებს გარეშე“, გამოაქვეყნა „პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსი 2008“. ამ ინდექსით საქართველომ, გასულ წელთან შედარებით, 54 საფეხურით გაიუარესა პოზიცია. ახალ რეიტინგში, სადაც 173 ქვეყანაა შესული, საქართველოს 120-ე ადგილი უკავია. 2007 წლის რეიტინგში საქართველოს 66-ე ადგილი ეკავა.

საქართველოს ხელისუფლება, რომელიც საერთაშორისო ორგანიზაციის დადებით დასკვნებს ყოველთვის ფართოდ ახმოვანებს, `რეპორტიორებს~ არ ეთანხმება. პარლამენტარი გოკა გაბაშვილი: „გაზეთების შინაარსი, უმეტესედ, კრიტიკულია, ინტერნეტმედიაც კრიტიკულია, შესაძლოა, პოლიტიკური ტელეგადაცემების დეფიციტი არსებობს, მაგრამ ვერ დაასახელებთ ფაქტს, რომ ოპოზიციის მიერ მედიისთვის შეთავაზებული მნიშვნელოვანი თემა არ გაშუქებულიყოს“.

კომერციულ არხებზე პოლიტიკური დებატები რომ არ გადის, გოკა გაბაშვილსაც აწუხებს, ყოველ შემთხვევაში, საჯაროდ ასე ამბობს.

ახლა კი იმაზე, რომელი ტელევიზია ვის ეკუთვნის. სახალხო დამცველის, სოზარ სუბარის მოხსენებაში, რომელშიც 50 გვერდი სიტყვის თავისუფლებას ეხება, წერია: "სახელისუფლებო არხების _ `რუსთავი-2~-ისა და `მზის“ საწესდებო კაპიტალის წილის 55 პროცენტს ფლობს კორპორაცია `გეომედია გრუპი~. 2007 წლის 10 იანვარს `გეომედია გრუპი“ დარეგისტრირდა მარშალის კუნძულებზე. საწარმოს იურიდიული მისამართია მარშალის კუნძულები, მაჯურო, აჯელთეიქის კუნძული, აჯელთეიქის ქუჩა, MH 96960. ანუ ორ წამყვან სატელევიზიო სადგურში დომინანტური მდგომარეობის მქონე მეწილე ოფშორული კორპორაციაა, რომლის დამფუძნებლების შესახებ ინფორმაციის მოძიება შეუძლებელია. ოფშორულ ზონებში მოქმედი სამართლის ნორმები არ უზრუნველყოფს ასეთი ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას".

`მაუწყებლობის შესახებ“ კანონის 61-ე მუხლით კი, რომლის მიზანი ხალხის ინფორმირების მაქსიმალური ხელმისაწვდომობაა, კერძო ტელევიზიები ვალდებული არიან, კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას წარუდგინონ კომპანიის პარტნიორების, აქციათა არანაკლებ 5 პროცენტის მფლობელებისა და დირექტორების თაობაზე ინფორმაცია. სუბარს კი კომუნიკაციების ეროვნული კომისიიდან აცნობეს: "რუსთავი-2" და "მზე“ ორი წლის განმავლობაში თავს არიდებდნენ მათი მფლობელების შესახებ ინფორმაციის წარდგენის ვალდებულებას".

"რუსთავის-2"-ის, `მზისა“ და "პირველი სტერეოს“ 45 პროცენტის მფლობელი "საქართველოს ინდუსტრიული ჯგუფის“ დამფუძნებელი, პარლამენტარი დავით ბეჟუაშვილია.

სახალხო დამცველისათვის მიცემულ ახსნა-განმარტებაში ამ კომპანიების ყოფილმა მფლობელმა, ქიბარ ხალვაშმა აღნიშნა, რომ "რუსთავი-2~-ის წილის 78 პროცენტის მისთვის უცნობი პირისათვის გადაცემა თვით მიხეილ სააკაშვილმა აიძულა. ხალვაშის თქმით, აღნიშნული ტელეკომპანია, ისევე როგორც `მზისა“ და `პირველი სტერეოს“ საწედებო კაპიტალის წილები, მან პრეზიდენტის თხოვნითვე შეიძინა.

ქიბარ ხალვაში ამბობს, რომ საინფორმაციო გადაცემების სარედაქციო გადაწყვეტილებაში ერეოდნენ თბილისის მერი გიგი უგულავა, საქართველოს პრეზიდენტის მაშინდელი ადმინისტრაციის უფროსი, გიორგი არველაძე და იურიდიული კომიტეტის თავმჯდომარის მაშინდელი მოადგილე, გიგა ბოკერია.

სოზარ სუბარის თქმით, ლიცენზია აქვს არარსებულ ტელეკომპანია `მეცხრე არხს“. 2005 წლის 25 იანვარს კომუნიკაციების კომისიამ ამ კომპანიაზე გასცა მთელი საქართველოს მასშტაბით მაუწყებლობის ლიცენზია #1444. რაც ასევე უკანონობაა.

"რუსთავი-2~-ის მფლობელობასთან დაკავშირებული დოკუმენტების გამოთხოვის შედეგად ცნობილი გახდა, რომ `მეცხრე არხის“ საწესდებო კაპიტალის 100 პროცენტი წილის მფლობელიც "რუსთავი-2"-ის გენერალური დირექტორი, ირაკლი ჩიქოვანია.
აგვისტოს ომის შემდეგ, მიხეილ სააკაშვილმა `დემოკრატიის ახალ ტალღაზე~ ისაუბრა. ახალი ტალღის ფონზე პრეზიდენტმა თქვა, რომ ოპოზიციას „მეორე არხს“ „ჩუქნის“. ანუ იმ არხს, რომელიც ხალხის საკუთრებაა და, შესაბამისად, ვერც ვერავინ გააჩუქებს და ვერც იჩუქებს. ეს არხი მთელი ქვეყნის მასშტაბით არ მაუწყებლობს, თუმცა, ოპოზიციას ამ ტელევიზიის საჩუქრად მიღებაზე უარი არ უთქვამს.

რაც შეეხება აჭარის ტელევიზიას, ის აჭარის ხელისუფლების საქვეუწყებო დაწესებულებაა. რადგან ადმინისტრაციულ ორგანოს ეკრძალება სამაუწყებლო ლიცენზიის ფლობა, ეს არხი თავისი სტატუსით მაუწყებლის კანონში საერთოდ არ ჯდება. მოკლედ, აჭარის ტელევიზია უკანონოდ მუშაობს და ყოველწლიურად ხალხის ფულს _ რამდენიმე მილიონს, ასევე უკანონოდ ხარჯავს, მაგრამ მარეგულირებელ კომისიას ამ ტელევიზიისთვის ლიცენზიის თუნდაც შეჩერებაზე არასდროს უმსჯელია.

საერთაშორისო ორგანიზაცია Freedom House კი აცხადებს: "საქართველოში მედია ექვემდებარება უსამართლო და გაუმჭვირვალე სალიცენზიო რეგულირებას".

ინფორმაციის შეზღუდვა

საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით, საჯარო მოხელეები ვალდებული არიან, დაუყოვნებლივ ან მაქსიმუმ 10 დღის ვადაში, ნებისმიერ მოქალაქეს, ჟურნალისტს მიაწოდონ ის ინფორმაცია, რასაც მათგან ითხოვენ. ჩემი აზრით, კანონის ამ მოთხოვნას ძალიან ცოტა მოხელე იცავს და თუ არ ვცდები, ამ დარღვევისთვის მხოლოდ ერთხელ დაითხოვეს მოხელე სამსახურიდან.

ეთერ თურაძე/ბათუმელები
პირადი გამოცდილების მაგალითზე, შემიძლია ვთქვა, რომ ამ კანონს ყველა ისე ასრულებს, როგორც თავად თვლის საჭიროდ. აი, მაგალითად, ინფორმაციას დაუყოვნებლივ თითქმის არავინ გასცემს. ათი და მეტი დღის ლოდინის შემდეგ კი, შეიძლება ისეთი რამე მოგწერონ, რაც არაფერში აღარ გამოგადგება. უკვე არც ის მიკვირს, საერთოდ თუ არ გაგცემენ პასუხს.
პასუხის გაცემას თავს, უფრო მეტად, ძალოვანი უწყებები არიდებენ.

ცოტა ხნის წინ აჭარის პროკურატურას ასეთი ინფორმაცია მოვთხოვეთ: `გთხოვთ, მოგვაწოდოთ ინფორმაცია, აღიძრა თუ არა სისხლის სამართლის საქმე ნატალია ზავალკოს გაუპატიურების ფაქტთან დაკავშირებით".

ბათუმის საზოგადოებამ ამ ფაქტის შესახებ ის იცის, რომ უკრაინელ ქალბატონზე აჭარის უმაღლესი საბჭოს დეპუტატმა იძალადა.

პროკურატურიდან მოგვწერეს: "ადმინისტრაციული კოდექსის მე-3 მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად, ამ კოდექსის მოქმედება არ ვრცელდება აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანოთა იმ საქმიანობაზე, რომელიც დაკავშირებულია: ა) დანაშაულის ჩადენის გამო პირის სისხლისსამართლებრივ დევნასთან და სისხლის სამართლის საქმის წარმოებასთან~.
იურისტებთან კონსულტაციის შემდეგ, აჭარის პროკურატურის კანონდარღვევა (ჩემი აზრით), გენერალურ პროკურატურაში გავასაჩივრეთ. აი, ზემდგომიდან კი პასუხი საერთოდ ვერ მივიღეთ. გენპროკურატურას მალე სასამართლოში ვუჩივლებთ, ვნახოთ, იქ რას გადაწყვეტენ.

ახლახან გენპროკურატურამ კიდევ ერთ საკითხზე არ გვიპასუხა: გვაინტერესებდა, ამ წელში რამდენ პატიმართან გაფორმდა საპროცესო გარიგება და რა თანხა შევიდა ბიუჯეტში.
კონკრეტული მაგალითი, რომელზეც ქვემოთ უნდა დავწერო, ჩემი აზრით, ერთ-ერთი "კლასიკური ნიმუშია" პრესცენტრებისა და მედიის "თანამშრომლობისა". ქედის მუნიციპალიტეტიდან ასაკოვანი მოქალაქე გვთხოვდა, გაგვერკვია, ხომ არ იწყებდა სახელმწიფო ანაბრების დავალიანების ანაზღაურებას. ბუნებრივია, წერილი ფინანსთა სამინისტროს მივწერე.... ცოტა ხანში ომი დაიწყო და ანაბრებზე ინფორმაცია აღარავის აინტერესებდა. როცა მდგომარეობა უკეთესობისკენ შეიცვალა, ამ ასაკოვანმა ადამიანმა ისევ მოგვმართა იმავე თხოვნით და ჩვენც ისევ ფინანსთა სამინისტროს მივწერეთ.
"ბათუმელები" ასეთ ინფორმაციას ითხოვდა:
ფინანსთა სამინისტროს საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე პასუხისმგებელ პირს. გთხოვთ, მოგვაწოდოთ შემდეგი სახის ინფორმაცია:
_ 2004 წლის 15 ნოემბრის #108 დადგენილების საფუძველზე შექმნილ საქართველოს სახელმწიფოს საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელ სახელმწიფო კომისიას (რომლის ერთ-ერთი წევრიც არის საქართველოს ფინანსთა მინისტრი ნიკა გილაური) 2009 წლის 1 იანვრამდე უნდა შეემუშავებინა მოქალაქეების ანაბრების ანაზღაურების მექანიზმები. მოახერხა კომისიამ ამ მექანიზმების შემუშავება თუ ვერა; და თუ ვერა, სავარაუდოდ, კიდევ რამდენ ხანს გაგრძელდება ამ კომისიის მუშაობა?
_ თუ ეს მექანიზმები შემუშავებულია, რაში მდგომარეობს იგი?
_ რამდენი მეანაბრისთვის აქვს სახელმწიფოს ვალი დასაბრუნებელი და რა თანხას შეადგენს ეს?
_ რას აპირებს სახელმწიფო ამასთან დაკავშირებით, როდისთვის გეგმავს სახელმწიფო ამ დავალიანების დაფარვის დაწყებას?
_ ხომ არ იგეგმება საკანონმდებლო ცვლილება, რის საფუძველზეც მეანაბრეებს უარს ეტყვიან თანხის ანაზღაურებაზე?
_ აქვს თუ არა სახელმწიფოს იმის რესურსი, რომ ანაბრების ეტაპობრივი გადახდა დაიწყოს, თუნდაც ღრმა მოხუცებულებისთვის?
13 დღეში ფინანსთა სამინისტროდან ასეთი შინაარსის წერილი მივიღეთ: "სახელმწიფო ვალის შესახებ~ საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის 1-ლი პუნქტით აღიარებული სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემების განხილვის, მოწესრიგებისა და რეკომენდაციების შემუშავების მიზნით, საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 15 ნოემბრის #108 დადგენილების საფუძველზე შექმნილი საქართველოს სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელი სახელმწიფო კომისია, უფლებამოსილია, სახელმწიფო საშინაო ვალის კატეგორიების მიმართ შეიმუშაოს ანაზღაურების მექანიზმი და გადაწყვეტილების მისაღებად წარუდგინოს საქართველოს მთავრობასა და საქართველოს პარლამენტს~.
არ დამითვლია, მაგრამ რედაქციაში, ალბათ, ასამდე ასეთი პასუხმიუღებელი წერილი ინახება.

სულ სხვა ფენომენი და ცალკე განხილვის საგანია ამ საკითხისადმი აჭარის ჩინოვნიკების მიდგომა. ძალოვანი უწყების პირველ პირებსა თუ ბათუმის მერიის რიგით მოხელეებს კომენტარს როცა სთხოვ, ერთი პასუხი აქვთ _ "პრესცენტრს მიმართეთ". ანუ მარტივი სქემა მუშაობს: ინტერვიუ გინდა ჩაწერო აჭარის პოლიციის, სოდის, კუდის და ასე შემდეგ გავლენიან უწყებაში გადაწყვეტილების მიმღებ პირთან, ის კი თბილისში, პრესცენტრთან გამისამართებს. ანუ პრესცენტრს ჟურნალისტმა უნდა სთხოვოს, რომ ბატონ X-ს საუბრის უფლება მისცეს.

ეს ადამიანები კერძო საუბრებში ამბობენ, რომ მათ კომენტარების გაკეთება აკრძალული აქვთ. როცა ადამიანს, მოხელეს ლაპარაკს უკრძალავ, ეს მისი კონსტიტუციური უფლების დარღვევაა. იმის ვარაუდი, თუ ვინ რის გამო ამბობს უარს თავის კონსტიტუციურ უფლებაზე, არაფრის მომცემია. უბრალოდ, საინტერესოა, იმის შესწავლა, თავად ეს ადამიანები რატომ თანხმდებიან ამას.

ისე გამონაკლისებიც არიან. თუმცა, მე, პირადად, ერთი ხელის თითებიც მეყოფა იმ მოხელეების ჩამოსათვლელად, ვინც "პრესცენტრს" არ ეკითხება, სად, როდის და რაზე ილაპარაკოს.

ენერგეტიკის მონოპოლისტები

აჭარას ელექტროენერგიით მონოპოლისტი ორგანიზაცია ამარაგებს. "ენერგო-პრო ჯორჯიამ" რეგიონებში ოჯახები საერთო მრიცხველებს მიუერთა და გადასახადს კოლექტიური წესით ითხოვს. ამ კომპანიის მსგავსად, საერთო მრიცხველები ბათუმში, შესაძლოა, წყალზეც დაამონტაჟონ. მოსახლეობას, რომელსაც კოლექტიური გადასახადი არ მოსწონს, წყალს გრაფიკით აწვდიან. აჭარაში გაზის მიწოდებასაც მონოპოლისტი კომპანია იწყებს.

თედო ჯორბენაძე/ბათუმელები

"ტარიფი უნდა იცავდეს მომხმარებელს მონოპოლიური ფასებისაგან", _ აღნიშნულია პარლამენტის მერ 2006 წელს მიღებულ დადგენილებაში, რომელიც ენერგეტიკულ სექტორს ეხება. ელექტროენერგიაზე საფეხურებრივი ტარიფების დაწესებით კი მომხმარებელი, ფაქტობრივად, დაუცველი აღმოჩნდა.

"ელექტროენერგიაზე სამსაფეხურიანი ტარიფის შემოღება არ იყო სამართლიანი და გადახდის ეს წესი აუცილებლად უნდა შეიცვალოს", _ აცხადებს ექსპერტი ენერგეტიკის საკითხებში, ლიანა ჯერვალიძე. საქართველოს ენერგოომბუდსმენი კი ამ ტარიფების ლიმიტის მომატებისთვის მესამე წელია ამაოდ იბრძვის.

"კვლავ აქტუალურია საფეხურებრივი ტარიფის ლიმიტის მომატება პირველი საფეხურისათვის მაინც, ვინაიდან 100 კვტ.-სთ მოხმარება ძალიან მცირეა (დღეში, საშუალოდ, შეადგენს 3,3 კვტ.-სთ-ს) და მისი გაზრდა 150 კვტ.სთ-მდე (დღეში 5 კვტ.-მდე), სოციალურად ხელმოკლე ოჯახებისათვის დამატებითი სოციალური გარანტია იქნება", _ აღნიშნულია ენერგოომბუდსმენის, მალხაზ ძიძიკაშვილის ერთ-ერთ ანგარიშში.

სემეკის მიერ დადგენილი ტარიფით, აჭარაში მოსახლეობა 100 კვტ.სთ-მდე გახარჯულ ელექტროენერგიაზე 12,98 თეთრს იხდის (ყოველ გახარჯულ 1 კვტ.სთ-ზე), 101-დან 300 კვტ.სთ-ის შემთხვევაში _ 16,52 თეთრს, ხოლო 301 კვტ.სთ-იდან ზევით _ 17,5 თეთრს (საერთო მრიცხველების შემთხვევაში, აბონენტები ყველაზე დაბალი ტარიფით, ანუ 12,98 თეთრს, იხდიან).

სემეკის მიერ დადგენილია საქართველოში არსებული ჰიდროელექტროსადგურების მიერ წარმოებული ელექტროენერგიის გასაყიდი ტარიფებიც: "ენგურჰესის" შემთხვევაში _ 1,18 თეთრი/1კვტ.სთ, "ვარდნილჰესი" _ 1,17; ხოლო დანარჩენი 16 სხვადასხვა ჰესისთვის გასაყიდი ზღვრული ტარიფები მერყეობს 1,25 თეთრიდან 4-თეთრამდე ანუ ჰესს შეუძლია ელექტროენერგია ამ ტარიფებზე დაბალ ფასადაც კი გაყიდოს. ამასთან, ჩამოთვლილი ჰესებიდან ექვსი `ენერგო-პრო ჯორჯიას~ საკუთრებაა. ანუ, თვითონ კომპანია ერთ კილოვატ საათ ელექტროენერგიაში იხდის მინიმუმ 1,17 თეთრს და მოსახლეობაში ყიდის მინიმუმ 12,98 თეთრად. ეს კომპანია აჭარაში ელექტროენერგიის ერთადერთი მომწოდებელია.

"ენერგო-პრო ჯორჯიაში~ არ ამბობენ, თუ რა უჯდებათ შეძენილი 1კვტ/სთ ელექტროენერგიის მოსახლეობისთვის მიწოდება და რომელი ჰესებიდან ყიდულობენ ენერგიას. ასეთ ინფორმაციას, საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროს საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურის უფროსის თქმით, არც ამ სამინისტროში ფლობენ. ინფორმაცია არ აქვს `ელექტროენერგეტიკის სისტემის კომერციულ ოპერატორსაც".

"ახალი გასაჭირი"
"... აჭარის ხალხს ახალი გასაჭირი უდგას, კომუნალური მრიცხველები. _ ისედაც სიდუხჭირეში მყოფი ხალხის ჯიბიდან უსამართლოდ ამოცლილი დენის გადასახადი... ჩვენი პროგრამით, მომავალი 15 თვის განმავლობაში, აჭარაში კომუნალური მრიცხველები აღარ იარსებებს და არც ერთი ოჯახი აღარ იქნება ვალდებული გადაიხადოს ეს უსამართლო გადასახადი", _ განაცხადა ლევან ვარშალომიძემ, აჭარის მთავრობის თავმჯდომარემ 3 ნოემბრის არჩევნების წინ.

"სახელმწიფოს მხრიდან მომხმარებლის უფლება დაირღვა კომუნალური (საერთო) მრიცხველებისა და ასეთი მრიცხველებით მოსარგებლე აბონენტებზე გადასახადების დარიცხვის წესის შემოღებით. აქედან გამომდინარე, ამ კატეგორიის მომხმარებელთა უფლებები დღესაც ირღვევა. კომუნალური მრიცხველები მიჩნეულია იძულებით ღონისძიებად", _ აცხადებს ლიანა ჯერვალიძე.

დასრულდება თუ არა "15 თვეში" აჭარაში ინდივიდუალური გამრიცხველიანება, ამის შესახებ არაფერს ამბობს ის კომპანია, რომელიც მრიცხველებს ამონტაჟებს. თუმცა, საერთო მრიცხველების გამო ბევრ ოჯახს შუქი დღესაც არ მიეწოდება.

"ენერგო-პრო ჯორჯიას" საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურის უფროსმა, ავთო დვალიშვილმა კი "ბათუმელების" შეკითხვებს ზოგადი პასუხი გასცა: "2009 წლის 1 ივლისამდე ინდივიდუალურად გამრიცხველიანებული იქნება აჭარის რეგიონის დიდი ნაწილი, მათ შორის ქ. ბათუმი, ანუ ამით დასრულდება გამრიცხველიანების პირველი ეტაპი, შესაბამისად, ინდ. გამრიცხველიანება გაგრძელდება შემდეგაც და აჭარის რეგიონი სრულად იქნება გამრიცხველიანებული". თუმცა, სახელმწიფოსა და `ენერგო-პროს~ შორის გაფორმებული ხელშეკრულებით, ინდ. გამრცხველიანებისთვის კომპანიას ვადა 2017 წლამდე აქვს მიცემული.

მონოპოლია
"ენერგო-პრო ჯორჯიას", ლიანა ჯერვალიძის განცხადებით, სახელმწიფომ ისეთი ხელშეკრულება გაუფორმა, რაც ბაზარზე კონკურენტის დაშვებას გამორიცხავს და ეს ამ კომპანიას მონოპოლისტად აქცევს.

მონოპოლისტებსა და მომხმარებლებს შორის ურთიერთობა კი, უნდა დაარეგულიროს კანონმა `დამოუკიდებელი ეროვნული მარეგულირებელი ორგანოების შესახებ~. ამ კანონით, მარეგულირებელი ორგანო დამოუკიდებელია, თუმცა, ექსპერტების თქმით, ხელისუფლება კომისიის საქმიანობაში ხშირად უხეშად ერევა.

"ყველა პრობლემა, რომელიც ეხება `ენერგო-პრო ჯორჯიას~ და სხვა კომპანიებს, გამოწვეულია მხოლოდ იმ მიზეზით, რომ `ნორმატიული აქტების შესახებ~ საქართველოს კანონის ძალაში შესვლიდან დღემდე არ გამოცემულა არც ერთი ნორმატიული აქტი, რაც დაადგენდა ელექტროენერგიის მიმწოდებელი საწარმოების საქმიანობის წესებს, დაარეგულირებდა ურთიერთობას მომწოდებელსა და მომხმარებელს შორის; მარტივი ხელშეკრულების დადების შემთხვევაში განსაზღვრავდა მიმწოდებლის პასუხისმგებლობას ელექტროენერგიის მიწოდების უწყვეტობაზე, მის ხარისხზე და უხარისხო ელექტროენერგიით მომარაგების შემთხვევაში განსაზღვრავდა მიყენებული ზარალის ანაზღაურების წესს", _ წერია ენერგოომბუდსმენის ანგარიშში.

ენერგოობიექტებისა და სხვა ტექნიკური საშუალებების ექსპლუატაციის, მოწყობისა და მათით სარგებლობის წესების დამტკიცება, საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროს კომპეტენციაში შედის, რომელსაც დოკუმენტის გამოცემის ვალდებულება ორი წლის წინ დაეკისრა. სამინისტროს მსგავსი ხასიათის დოკუმენტი დღემდე არ მიუღია. ენერგოომბუდსმენის თქმით, შესაბამის კომპანიებს ეს აძლევს საშუალებას, თვითნებურად განსაზღვრონ ახალი აბონენტების მიერთებისთვის ჩასატარებელი სამუშაოები. `ელექტროენერგიის განაწილების ლიცენზიანტები მომხმარებელს ტექნიკურ პირობებში მიუთითებენ ისეთ მოთხოვნებს, რომელთა შესრულება პრაქტიკულად შეუძლებელია~.

წყალი შეზღუდვით
მოსახლეობას ბათუმში სასმელ წყალსაც მონოპოლისტი კომპანია (წილის 100%-ს ბათუმის მერია ფლობს) აწვდის. კომპანიამ ამ დღეებში წყლის მიწოდება ცალკეულ უბნებს შეუწყვიტა.

"დავალიანების გამო თქვენს კორპუსს წყლის მიწოდება ექნება შეზღუდვით. აღნიშნული ღონისძიება გაგრძელდება თქვენს მიერ დავალიანების დაფარვამდე", _ ამ შინაარსის განცხადება შპს `ბათუმის წყალმა~ ერთ-ერთი იმ სატუმბი სადგურის კარზე გააკრა, რომელიც რვა კორპუსს ემსახურება. ანუ "ბათუმის წყალმა" სასმელი წყალი 500-მდე ოჯახს შეუწყვიტა, მათ შორის იმათაც, ვისაც დავალიანება არ გააჩნია. `ძველ დავალიანებას ნელ-ნელა ვიხდიდით, ამ წლის დავალიანება არ მაქვს"; "იმდროინდელი გადასახადები დაგვარიცხეს, როცა ეს საშინელი წყალი არ მოგვეწოდებოდა. ამ წყალს ახლაც ვერ ვასმევ ბავშვებს"; "გადასახადს ვიხდი, დავალიანება არ მაქვს, მაგრამ წყალი მაინც გამითიშეს. ვის ვედავო ვიცი, მაგრამ რის საფუძველზე? ხელშეკრულებას არ გვიფორმებენ", _ აცხადებენ გენ. ა. აბაშიძის ქუჩის მცხოვრებლები. მათ წყალი დღე-ღამეში მხოლოდ ორი საათით _ დილისა და საღამოს 8-დან 9-საათამდე მიეწოდებათ.

წყლის მიწოდებისა და მოხმარების წესები არ არსებობს
დავალიანების გამო სასმელი წყლის მიწოდების შეზღუდვის არანაირი იურიდიული საფუძველი არ არსებობს. `სასმელი წყლის მიწოდებისა და მოხმარების წესებზე~ სემეკი ამჟამად მუშაობს. უნდა დამტკიცდეს წყალმომარაგების ხელშეკრულების ფორმა და მომხმარებელთა უფლებების დაცვის შესახებ ინფორმაციაც. ამ პროექტის მიხედვით, ბუნდოვანი რჩება იმ ოჯახების ბედი, რომლებსაც წყალზე ინდივიდუალური მრიცხველები არ ექნებათ. ჯერჯერობით, არც საერთო მრიცხველების შესახებ არის მიღებული გადაწყვეტილება და არც იმის შესახებ, თუ კონკრეტული წყლის მიმწოდებელი კომპანია რა დროში მოაწესრიგებს გამრიცხველიანებას.

ინდივიდუალური მრიცხველის მქონე მომხმარებლის სურვილის შემთხვევაში, მიმწოდებელი ვალდებულია მასთან დადოს წყალმომარაგების ხელშეკრულება. ამ ხელშეკრულებით, გამყიდველი ვალდებული ხდება მიაწოდოს მყიდველს ხარისხიანი წყალი 24 საათის განმავლობაში, ხოლო მყიდველი იღებს ვალდებულებას გადაიხადოს შესაბამისი გადასახადი. ეს იქნება შემდგომში ერთადერთი იურიდიული დოკუმენტი, რომელიც მიმწოდებელსა და მომხმარებელს შორის ურთიერთობას დაარეგულირებს.
წყლის მრიცხველის შეძენა და დამონტაჟება, პროექტით, მიმწოდებელ კომპანიას ევალება; ინდივიდუალური მრიცხველების შემთხვევაში _ გადახდა მრიცხველის ჩვენების მიხედვით მოხდება, ხოლო ის მომხმარებელი, რომელსაც არ ექნება ინდივიდუალური მრიცხველი, გადასახადს სულადობის მიხედვით გადაიხდის; მხარეთა ურთიერთშეთანხმებით შესაძლებელი იქნება მომხმარებელზე დარიცხული დავალიანების ეტაპობრივი გადახდაც. სამომხმარებლო ტარიფებს კი ცალკეული კომპანიებისთვის, სავარაუდოდ, სემეკი დაადგენს.

გაზის მოხმარების წესები მოძველდა
აჭარაში კიდევ ერთი მონოპოლისტი `სოკარ ჯორჯია გაზი~ გახდა. მას რეგიონის გაზიფიცირება ევალება. ენერგოომბუდსმენის სამსახურში თვლიან, რომ სემეკის მიერ 2004 წელში დამტკიცებული `ბუნებრივი გაზის მოხმარების წესები~ ვეღარ პასუხობს რეალობებს და საჭიროა ახალი წესების დამტკიცება.

ენერგოომბუდსმენი აცხადებს, რომ ახალი წესები შედგენილი უნდა იქნეს მკაცრი იურიდიული ტერმინოლოგიითა და მოთხოვნებით, რაც მომხმარებელთა ინტერესების დაცვის ერთგვარი გარანტია იქნება.

ლიცენზიანტის დაჯარიმება
სემეკის დადგენილებით, საზოგადოებრივი დამცველის სამსახურს მიეცა შესაძლებლობა, მომხმარებელთა უფლების დარღვევის გამოვლენის შემთხვევაში, პირდაპირ მიმართოს მარეგულირებელ კომისიას ამ ლიცენზიანტის ან მისი ხელმძღვანელისათვის ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის (92(1) მუხლი) საფუძველზე 5 000 ლარი ჯარიმის დაკისრების თაობაზე. სამსახურს ანალოგიური შესაძლებლობა მიეცემა სხვა სექტორებშიც (გაზი, წყალმომარაგება), ოღონდ იმ შემთხვევაში, თუ მოხმარების ახალი წესები იქნება მიღებული.

მართლმსაჯულების ხელმისაწვდომობა

{რამინ პაპიძე, ადვოკატი}

კანონებში შეტანილი გაუთავებელი ცვლილებებისა თუ დამატებების კვალობაზე, როგორც ადამიანის უფლებების დაცვის სრულყოფისათვის, ისე საზოგადოებრივ-სახელმწიფოებრივი ინსტიტუტების დემოკრატიზაციისათვის, მაინც ხშირად ირღვევა ადამიანის ისეთი ფუნდამენტური უფლებები, როგორიცაა სიცოცხლის უფლება, თავისუფლებისა და უსაფრთხოების უფლება, საკუთრებისა და სხვა დანარჩენი უფლებები, თვით სახელმწიფოს მხრიდანაც კი.

ქართული მართლმსაჯულება კი ამ ყველაფერზე სდუმს თუ სძინავს, არ ვიცი.
ე.წ. სასამართლო რეფორმის პროდუქტი _ ნაფიცმსაჯულთა სასამართლო, როგორი ხარისხით დაიცავს და უზრუნველყოფს ჩვენი დარღვეული უფლებების აღდგენას, არც ესაა ჩვენთვის ცნობილი. ხელისუფლება საზოგადოებას მასმედიით ხშირად ეუბნება, რომ მართლმსაჯულების განხორციელებაში მონაწილეობას უშუალოდ მიაღებინებს, ოღონდ მცირე დოზით.

ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს შემოღებამდე კი, დარღვეული უფლებები `საპროცესო გარიგებების~ წყალობით უნდა დავიცვათ ანუ პროკურორებს ადვოკატები უნდა `ვეფეროთ~ საპროცესო გარიგებების გასაფორმებლად. თუ ასე არ მოიქცევი, ჭეშმარიტების ძიებაში შეიძლება ან განსასჯელი გარდაიცვალოს, ან პროკურორი გაგინაწყენდეს და კონკრეტული ადამიანის ბედი ცუდად გადაწყდეს.

რა უნდა ქნან იმ ადამიანებმა, ვისაც სახელმწიფო ბიუჯეტის შესავსებად საკმარისი თანხა არ აქვთ და ასეთი უსამართლობის გამო ხანგრძლივი დროით საპყრობილეებში გამოკეტვა ემუქრებათ? _ მხოლოდ იმედი უნდა იქონიონ.

საქართველოში სისხლის სამართლის საქმეებზე მართლმსაჯულების განხორციელება თეატრალიზებულ ხასიათს ატარებს, ვინაიდან საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობა, რითაც დადგენილია დანაშაულის ჩადენაში ეჭვმიტანილის (ბრალდებულის, განსასჯელის თუ მსჯავრდებულის) უფლებები, აგებულია არადემოკრატიულ საწყისებზე. კერძოდ, მითითებული კოდექსით, ჩამოთვლილ პირთა უფლებების რეალიზება ვერ ხორციელდება იმ მარტივი მიზეზების გამო, რომ ადვოკატს გამომძიებელთან და პროკურორთან შედარებით არავითარი უფლებები არ გააჩნია. მაგალითად, ადვოკატს გამომძიებლისგან განსხვავებით, არ გააჩნია ჩხრეკისა და ამოღების უფლება, არ გააჩნია ნებისმიერი პირის დაკითხვისა და სხვა საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელების უფლება, ბრალდებულის უფლების დასაცავად საჭირო ინფორმაცია-მტკიცებულებების მოპოვების მიზნით და სხვა. პირიქით, კანონმდებელმა კანონში შეტანილი ცვლილებებით წინასწარი გამოძიების სტადიაზე გააუქმა ისეთი მნიშვნელოვანი საგამოძიებო მოქმედება, როგორიც იყო დაპირისპირება იმ პირთან, ვინც ამხელდა ბრალდებულს დანაშაულის ჩადენაში. მიზეზი გახლავთ ის გარემოება, რომ ამ დროს ირკვეოდა გამომძიებლის შემოქმედება.ადვოკატის უუფლებობას ემატება მართლმსაჯულების განხორციელების მიკერძოებულობაც, რასაც ხელს უწყობს (წინასწარ გამოძიებაში) სასამართლოში პროკურორისა და ადვოკატის არათანაბარ პირობებში ჩაყენება. ვგულისხმობ შეჯიბრებითობის პრინციპის არარსებობას, ხაზს ვუსვამ _ არარსებობას და არა დარღვევას.

დარღვეული უფლებების აღსადგენად სასამართლოში მისულ ადამიანებს, საქმის განხილვისას, სამწუხაროდ, დამატებით ერღვევათ როგორც საქართველოს კონსტიტუციით, ისე ადამიანის უფლებებისა და ძირითად თავისუფლებათა ევროპის კონვენციით დადგენილი ისეთი მნიშვნელოვანი უფლება, როგორიცაა სამართლიანი სასამართლოს უფლება. ამ გარემოებას ადასტურებს სასამართლოების მიერ მიღებული მრავალი უკანონო განაჩენი თუ გადაწყვეტილება.

სამართლიანი სასამართლოს უფლება ნიშნავს იმას, რომ ჩვენ მიმართ არსებულ სისხლის სამართლის თუ ჩვენი დარღვეული უფლებების გამო არსებული სამოქალაქო საქმეები, უნდა განიხილოს დამოუკიდებელმა და ობიექტურმა სასამართლომ.

ვინმეს შეიძლება კითხვა გაუჩნდეს, თუ რატომ არის სასამართლო მიკერძოებული და რატომ ირღვევა სამართლიანი სასამართლოს უფლება. პასუხი ცალსახაა: ხელისუფლების პოლიტიკური ნება არ არსებობს, სასამართლო ობიექტური და დამოუკიდებელი რომ იყოს. თუკი ვინმეს კითხვა იმაზეც გაუჩნდება, თუ რატომ არ არსებობს ხელისუფლების პოლიტიკური ნება, პასუხი _ ეს ჩვენი პოლიტიკური არჩევანია.

ხშირია შემთხვევა, როცა დარღვეული უფლებების აღსადგენად ადამიანი სასამართლოს საერთოდ ვერ მიმართავს (მხედველობაში მაქვს ქონებრივი ხასიათის დავები), იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ ადამიანებს არ გააჩნიათ საქმის განხილვისთვის კანონით დადგენილი (დავის საგნის ღირებულების 3%) სახელმწიფო ბაჟის გადასახადი, ასევე ადვოკატის იურიდიული მომსახურებისთვის საჭირო თანხა.

შეიძლება ვინმემ იფიქროს, რომ ეს არის უსაფუძვლოდ განაწყენებული ადვოკატის პოზიცია, მაგრამ დამერწმუნეთ, ეს მცდარი შეხედულებაა... ჩვენ ქვეყანაში, დამნაშავე ჩინოვნიკს, გაუპატიურებისათვის "გაუპატიურებული სამართლით" ასამართლებენ (ე.წ. საპროცესო გარიგების საფუძველზე პატიმრობიდან ათავისუფლებენ), ხოლო სადისტურად მოკლულს, როინ შავაძეს _ "მკვდარი სამართლით". დამერწმუნეთ, ჩვენი ქართული "მართლმსაჯულება" _ პროკურატურა, ბევრ უსამართლობას "ამართლებს".
მეც იმედს ვიტოვებ, რომ სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოყალიბებაში მაიმუნის განვითარების გზა არ გვექნება გასავლელი.

სასჯელი მტკიცებულების გარეშე

ბათუმის საქალაქო სასამართლოში, გუშინ, კანონიერი ქურდობისთვის ბრლადებულ რომან ხმალაძის სასამართლო პროცესი დასრულდა. ხმალაძეს რვა წლით თავისუფლების აღკვეთა და სამი ათასი ლარის გადახდა მიუსაჯეს.

მოსამართლემ გადაწყვეტილება `საქართველოს სახელით~ გაძლიერებული დაცვის ფონზე გამოაცხადა: `წვიმას და თოვლს ვერ ახსნი ბუნებაში, მაგრამ ყველამ იცის, რომ წვიმა და თოვლია. კანონიერი ქურდიც საყოველთაოდ ცნობილი ტერმინია, ამას მტკიცებულება არ სჭირდება~.

გადაწყდა, რომ რომან ხმალაძის ოჯახის წევრების (ძმებისა და მამის) ქონებას ყადაღა მოეხსნება. `რადგან არანაირი დამამტკიცებელი ინფორმაცია იმისა, რომ განსასჯელი დაეხმარა ნათესავებს მანქანების შეძენაში, საქმეში არ მოიპოვებოდა~.

ადვოკატი შაქრო პაპიძე საპროცესო შეთანხმების გაფორმებას ითხოვდა - განსასჯელის მხარემ სახელმწიფოს ოცი ათასი ლარი შესთავაზა. ეს თხოვნა პროკურორმა არ დააკმაყოფილა. ფრიდონ ქარცივაძემ საპროცესო შეთანხმებაზე უარი სასამართლოს ხდომაზე, სიტყვიერად განაცხადა, რაც შაქრო პაპიძემ გააპროტესტა. მან პროკურორს ამის წერილობით დასაბუთება მოსთხოვა.

საბრალდებო დასკვნის მიხედვით, ხმალაძეს პროკურორი კანონიერ ქურდობაში ადანაშაულებდა. საქმეში ერთადერთი მტკიცებულება პოლიციელების ჩვენება იყო. როგორც პოლიციელებმა განაცხადეს, `ოპერატიული ინფორმაციის საფუძველზე~ იციან, რომ ხმალაძე კანონიერი ქურდია.

ექიმის დაცულობის ხარისხი

იმ პროფესიის წარმომადგენლები, რომლებიც ადამიანის სიცოცხლეს ემსახურებიან, ხშირად ხდებიან დაუსაბუთებელი ბრალდებების ობიექტები. მიზერული ანაზღაურება, პაციენტის ხელში მომზირალი ექიმი და უკმაყოფილო პაციენტი _ ასეთ რეალობაში ილახება ექიმისა და პაციენტის ადამიანური და პროფესიული უფლებები.

ნანა კვაჭაძე/ბათუმელები
"ყველა მუშაკს აქვს უფლება იღებდეს სამართლიანსა და დამაკმაყოფილებელ გასამრჯელოს, რომელიც უზრუნველყოფს ღირსეულ ადამიანურ არსებობას თვითონ მისთვის და მისი ოჯახისათვის~, _ აღნიშნულია ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციაში.
რამდენად შეესაბამება დეკლარაციის ეს მუხლი, მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული და მაღალანაზღაურებადი პროფესიის, ექიმის ანაზღაურებას საქართველოში? _ ამაზე ერთმნიშვნელოვანი პასუხი არ არსებობს.

ექიმების ანაზღაურება, ძირითადად, მათ სამუშაო ადგილსა და პროფესიულ პრესტიჟზეა დამოკიდებული. თუმცა, საერთო სურათი ასეთია: საქართველოს პოლიკლინიკებსა და საავადმყოფოებში დასაქმებული ექიმების საშუალო ხელფასი 150-300 ლარია.

საკმარისია თუ არა ეს თანხა `ღირსეული ადამიანური არსებობისათვის~? _ ამ კითხვაზე `ბათუმელების~ მიერ გამოკითხული ექიმები ერთმნიშვნელოვნად ამბობენ _ `არა~.
გინეკოლოგ-ენდოკრინოლოგი, მაია ბუცხრიკიძე ამბობს, რომ კარგი სამედიცინო მომსახურებისთვის, ექიმს მისი პასუხისმგებლობის შესაბამისი ანაზღაურება სჭირდება: "კვალიფიკაციის ამაღლება, რომელიც ასე საჭიროა ექიმისთვის, დაბალი ანაზღაურების პირობებში შეუძლებელია. მედიცინაში ყველაფერი სწრაფად იცვლება, უამრავი სიახლეა, რასაც თუ არ გაეცანი, პროფესიულად ვერ გაიზრდები. ექიმი, რომელსაც ხელფასი თვიდან თვემდე ოჯახის გამოსაკვებად ძლივს ყოფნის, კვალიფიკაციის ასამაღლებლად თბილისში გამგზავრებასა და საკმაოდ ძვირადღირებული სპეციალური ლიტერატურის შეძენას ვერ შეძლებს~.

ექიმები, ბოლო წლებში უამრავი ბრალდების ობიექტები იყვნენ და არიან. ყველაზე მეტად მათ ანგარებასა და არაპროფესიონალიზმში ადანაშაულებენ. "მხოლოდ იმას ცდილობენ, რა გამოგძალონ", ფულის გარდა არაფერი აინტერესებთ", _ ასეთ და უფრო მწვავე შეფასებებსაც ექიმების მისამართით ხშირად გაიგონებთ.

ექიმებისთვის ასეთი დამოკიდებულება შეურაცხმყოფელია, თუმცა არც იმას უარყოფენ, რომ ექიმი პაციენტს ფასზე ხშირად ევაჭრება. ექიმების დიდი ნაწილი ამას დაბალი ანაზღაურებით ხსნის. ნათია გრიგალაშვილი, თერაპევტი: "არავის სიამოვნებს პაციენტთან თანხაზე საუბარი, ეს უხერხული და დამამცირებელია ექიმისა და პაციენტისთვის. ექიმის კაბინეტში მხოლოდ ჯანმრთელობაზე უნდა იყოს საუბარი და არა იმაზე, პაციენტმა სად, რამდენი უნდა გადაიხადოს. ეს პრობლემა მხოლოდ მაშინ მოგვარდება, როცა მედპერსონალს ეცოდინება, რომ თავისი შრომის შედეგად პირად საყოფაცხოვრებო პრობლემებს გადაჭრის".

ექიმების კრიტიკა ხშირად ისმის მასმედიაში. ექიმები ამბობენ, რომ დაუსაბუთებელი ბრალდებები მათ ადამიანურ და პროფესიულ ღირსებას ლახავს.
ზაირა ხმელიძე, კარდიოლოგი: "არასპეციალისტს, ჟურნალიტს არ შეუძლია შეაფასოს კონკრეტული შემთხვევა ექიმის შეცდომის ბრალი იყო თუ არა. თუკი ავადმყოფის მდგომარეობა გართულდება, იწყება იმაზე საუბარი, რომ "საკმარისად არ გადავუხადე და ამიტომ..."

გივი ცივაძე, რომელსაც ექიმად მუშაობის 36-წლიანი სტაჟი აქვს, ამბობს, რომ მედიცინის მუშაკის მომსახურების ხარისხს ჯანმრთელობის დარგის სპეციალისტები და ექიმთა დამოუკიდებელი ასოციაცია უნდა აფასებდეს. მისი განცხადებით, ამ უკანასკნელის დამოუკიდებლობის ხარისხი საქართველოში ძალიან დაბალია: "ხშირად ჟურნალისტები სამედიცინო საკითხების გაშუქებისას, არამარტო ფაქტებზე საუბრობენ, არამედ აფასებენ და დასკვნასაც კი აკეთებენ. პირდაპირ ამბობენ, რომ ექიმმა დანაშაული ჩაიდინა, იმის მიუხედავად, რომ ჯერ არც სასამართლო გადაწყვეტილება და არც ექსპერტიზის დასკვნა არსებობს. ასეთ შემთხვევაში, ექიმის დაცულობის ხარისხი ნულია".

"ყოველ ადამიანს, რომელსაც ბრალად ედება დანაშაულის ჩადენა, უფლება აქვს ითვლებოდეს უდანაშაულოდ მანამ, სანამ მისი დამნაშავეობა დადგენილი არ იქნება კანონიერი საჯარო სასამართლო განხილვით, რომლის დროსაც მისთვის უზრუნველყოფილია დაცვის ყველა შესაძლებლობა" (ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია, მუხლი 11).

ექიმების თქმით, როცა მათი ბრალმდებელი მედიასაშუალებაა, პროფესიული ღირსება უდანაშაულობის დამტკიცების შემთხვევაშიც კი ელახებათ. გივი ცივაძის თქმით, მაღალკვალიფიციური ექიმის ჩამოყალიბებას ათეული წელი სჭირდება. ჟურნალისტის უსაფუძვლო კომენტარით კი, რომელიც საზოგადოებრივ აზრს უყრის საფუძველს, წლებით მოპოვებული რეპუტაცია შეიძლება ერთ წუთში განადგურდეს. შედეგად, საზოგადოება კარგავს კარგ სპეციალიტს, რომლის ჩამოყალიბებას ძალიან დიდი დრო სჭირდება.
ქვეყნის კანონმდებლობასა და ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციაში (მუხლი 23) აღნიშნულია, რომ "ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თანაბარი შრომის თანაბრად ანაზღაურებისა, ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე". ამის მიუხედავად და იმის გათვალისწინებითაც, რომ თანამედროვე მსოფლიოში 65 წელი საშუალო ასაკად ითვლება, საქართველოში ექიმებს სამსახურის დაკარგვის შიში ასაკობრივი დისკრიმინაციის გამოც აქვთ. ასაკობრივი დისკრიმინაციისაგან ექიმები დაცული არ არიან. სპეციალისტები კი ამბობენ, რომ მედიცინის სფეროში ძალიან ძვირად სწორედ გამოცდილება ფასობს.
მას შემდეგ, რაც ცნობილი გახდა, რომ ბათუმში სამედიცინო დაწესებულებები გაიყიდა, შედარებით ხანდაზმული ექიმები შიშობენ, რომ შესაძლოა სამსახურის გარეშე დარჩნენ. მადონა წულაძე, ბავშვთა ნევროპათოლოგი: "50 წელს ვარ გადაცილებული, ვფიქრობ, დიდი ცოდნა და გამოცდილება დამიგროვდა, მაგრამ იმის გამო, რომ ინგლისური ენა და კომპიუტერი არ ვიცი, შეიძლება უმუშევარი დავრჩე".

აჭარის მედიცინის მუშაკთა პროფკავშირების თავმჯდომარე, შალვა მამულაძე ამბობს, რომ ექიმებისა და მედპერსონალის ასაკობრივი ნიშნით გათავისუფლება სამსახურიდან ხშირად ხდება: `რამდენიმე ხნის წინ ხელვაჩაურის სასწრაფო დახმარების სადგურიდან ასაკობრივი ნიშნით ოთხი მედდა გაათავისუფლეს. არადა, კანონით, დამქირავებელს არ აქვს უფლება ასაკის გამო გაათავისუფლოს თანამშრომელი, თუ ეს ადამიანი მასზე დაკისრებულ მოვალეობას ასრულებს და მისი შრომის ნაყოფიერება მაღალია. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, სასამართლოს დახმარებით შევძელით საქმის მოგება".

განათლების ხელმისაწვდომობა - ყველას თანაბარი უფლება

"ყველა ადამიანს აქვს განათლების უფლება“
ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია

„ინკლუზიურ სწავლების პრინციპებზე დაფუძნებული ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლები ყველაზე ეფექტური გზაა დისკრიმინაციული დამოკიდებულების დაძლევისთვის. კეთილგანწყობილი გარემოს შექმნის, ინკლუზიური საზოგადოების შენებისა და განათლების საყოველთაო მიზნების მისაღწევად~
სალამანკას დეკლარაცია UNESCO 1994

ნესტან ცეცხლაძე/სთეფ ფორვარდი

ერთ-ერთი ბავშვის დედამ, რომელსაც შვილი ბათუმის მე-6 საჯარო სკოლის ინტეგრირებულ კლასში დაჰყავდა, იმის გამო, რომ სკოლა მისი საცხოვრებელი სახლიდან შორს იყო, გადაწყვიტა ბავშვი ახლოს მდებარე სკოლაში გადაეყვანა. ახლა კი იძულებულია ბავშვი, რომელსაც დამოუკიდებლად გადაადგილება არ შეუძლია, ისევ ინტეგრირებულ კლასში დააბრუნოს.

2015 წლისთვის ყველა ბავშვს, მიუხედავად მისი საგანმანათლებლო საჭიროებისა, უნდა ჰქონდეს საშუალება ისწავლოს ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლაში საცხოვრებელ ადგილთან ახლოს - ეს UNESCO-ს პროგრამის "განათლება ყველასათვის“ ერთ-ერთი მიზანია. სპეციალურ საჭიროებების მქონე ბავშვების განათლების პოლიტიკის დაგეგმვისას, ქვეყნებმა ამ პროგრამით უნდა იხელმძღვანელონ.

საცხოვრებელ ადგილთან ახლოს სწავლა ერთადერთი არაა, რასაც იუნესკო ქვეყნებს მიზნად უსახავს. ასეთ ბავშვს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა:
• მიიღოს ცოდნა მრავალფეროვანი, მოქნილი, აკადემიური და სოციალურ უნარებზე ორიენტირებული სასწავლო პროგრამების მეშვეობით;
• ჩაერთოს განათლების უწყვეტ პროცესში, სკოლამდელი განათლებიდან სახელობო, პროფესიული და უმაღლესი განათლების ჩათვლით;
• სრულფასოვანი მონაწილეობა მიიღოს სკოლისა და საზოგადოებრივი ცხოვრების ნებისმიერ ასპექტში;
• იყოს თანასწორუფლებიანი მოსწავლე და მაქსიმალურად განავითაროს საკუთარი პოტენციალი.

დღეისათვის საქართველოში განსხვავებული შესაძლებლობების მქონე ბავშვების მხოლოდ მცირე ნაწილი სწავლობს საჯარო სკოლებში, თანატოლებთან ერთად. მათი უმრავლესობა სპეციალიზებულ სკოლებში იღებს განათლებას, რაც კიდევ უფრო აძლიერებს ბავშვების იზოლაციას. ბავშვების ნაწილი კი საერთოდ არ სწავლობს სკოლაში. არსებობს ასევე საპილოტე პროგრამები _ თბილისის 10 სკოლაში ინკლუზიური განათლების დანერგვის პროექტი, ბათუმის მე-6 საჯარო სკოლაში კი _ ინტეგრირებული ჯგუფი.

ინკლუზიური სწავლება არის მიდგომა, რომელიც უზრუნველყოფს ყველა ბავშვისთვის მისი შესაძლებლობებისა და უნარების შესაბამისი განათლების ხელმისაწვდომობას ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლაში.

ბათუმის მე-6 სკოლაში არსებული ინტეგრირებული ჯგუფი წარმოადგენს გარდამავალ საფეხურს ინკლუზიური სწავლებისკენ _ სხვადასხვა შესაძლებლობის მქონე ბავშვები სწავლობენ ერთ სკოლაში, თუმცა სხვადასხვა კლასებში. „ინტეგრირებული ჯგუფიდან ჩვეულებრივ კლასებში ექვსი ბავშვი უკვე გადავიყვანეთ; დანარჩენზე, ჯერჯერობით, ვერ გავბედეთ, რადგან ტრავმებისგან თავი დავიზღვიეთ. ამასთან მშობლებსა და პედაგოგების მხრიდანაც იყო პრობლემები“, _ ამბობს ინტეგრირებული ჯგუფის კოორდინატორი ციალა ტუღუში.

ტუღუშის თქმით, მშობლებთან დაკავშირებული პრობლემები შემდეგში გამოიხატება: იმ მშობლებს, რომელთა ბავშვებსაც არა აქვთ შეზღუდული შესაძლებლობები, არ სურთ, მათი შვილები განსაკუთრებული საგანმანათლებლო საჭიროებების ბავშვებთან ერთად სწავლობდნენ: „მათი პირველი არგუმენტი იყო: არ მინდა „ინვალიდთან“ სწავლობდეს. მშობლები ფიქრობდნენ, რომ სწავლების ხარისხის მათ შვილებზე უარყოფით გავლენას მოახდენდა, მათ ბავშვებს დისკომფორტს შეუქმნიდა“.

ინკლუზიური განათლებისადმი საზოგადოების განწყობა-დამოკიდებულების კვლევა 2007 წელს განათლების პოლიტიკის, დაგეგმვისა და მართვის საერთაშორისო ინსტიტუტისა და განათლების სამინისტროს ეროვნული სასწავლო გეგმებისა და შეფასების ცენტრმა ჩაატარა. კველევის მიხედვით, ზემოთ მოყვანილი განწყობა არა მხოლოდ მშობლებს, არამედ მასწავლებლებსაც აქვთ.

"ინკლუზიური განათლების გამოცდილების არმქონე მასწავლებლების აღშფოთება იმან გამოიწვია, რომ ინკლუზიური განათლების პირობებში შესაძლებელია უსინათლო და სმენადაქვეითებული ბავშვების საჯარო სკოლებში სწავლება. ეს მათ წარმოუდგენლად, პირველ რიგში, იმიტომ მიაჩნიათ, რომ არ იციან, როგორ უნდა ასწავლონ ასეთ ბავშვებს", _ აღნიშნულია ამ კვლევაში, რომლის დასკვნის მიხედვით, ინკლუზიური განათლებისადმი უარყოფითი განწყობის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი არაინფორმირებულობაა.

ამ კვლევასა და ასევე სხვადასხვა არასამთავრობო ორგანიზაციის გამოცდილებაზე დაყრდნობით, ასევე იუსაიდთან და გაეროს ბავშვთა ფონდ „გადავარჩნოთ ბავშვები“ თანამშრომლობით, განათლების სამინისტრომ დაამტკიცა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე ბავშვთა განათლების სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა 2009-2011 წლებისთვის.

„ეს ინიციატივა ის იშვიათი გამონაკლისია, რომელიც ნამდვილად ასახავს ყველა დაინტერესებული პირის მოტივაციისა და საჭიროებების ოპტიმალურ შეთანხმებას, ხოლო სახელმწიფო წარმოადგენს თავისი მოქალაქეების კეთილდღეობის ზრდაზე ორიენტირებულ სუბიექტს. შესაბამისად, მსგავსი პრაქტიკის გავრცელება მხოლოდ ხელს შეუწყობს შშმ პირთა ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებას საქართველოში“, _ აღნიშნულია საქართველოს სახალხო დამცველის სოზარ სუბარის 2008 წლის ანგარიშში.

ამ სტრატეგიამ საქართველოში „განათლება ყველასათვის“ წინაპირობები უნდა შექმნას, რაც მომავალში შესაძლებელს გახდის თანაბარი განათლების მიღებას ყველა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ბავშვისთვის.

სამოქმედო გეგმის მიხედვით, 2009 წლიდან დაიწყება სსსმ ბავშვთა იდენტიფიკაციისა და მათი საგანმანათლებლო საჭიროებების შეფასების ინსტრუმენტებისა და სისტემის დანერგვა.

დღეისათვის საქართველოში არ არსებობს სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე ბავშვთა მონაცემთა ბაზა. მაგალითად, ორგანიზაცია „სტეფ ფორვარდის“ მონაცემებით, აჭარაში 116-ი სმენის პრობლემების მქონე ბავშია, მონაცემები ზუსტდება. გარდა ამისა, სხვა შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ბავშვების ერთიანი ბაზა არ არსებობს, როგორც აჭარაში, ასევე მთლიანად ქვეყანაში.

სსსმ ბავშვთა იდენტიფიკაციის გარდა სტრატეგიის პრიორიტებებია:
• სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ბავშვთა განათლების ეროვნული მოდელის შემუშავება;
• სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ბავშვთა განათლების რეგულაციები და სახელმძღვანელო წესები;
• ინკლუზიური განათლების ეროვნული მოდელის დანერგვა;
• საუნივერსიტეტო განათლება და მასწავლებელთა პროფესიული განვითარება;
• სპეციალიზებულ სკოლებში სწავლების ხარისხი;
• სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ბავშვთა ადრეული განათლება;
• სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეთა სახელობო განათლება.

კომენტარი

ინკლუზიური საზოგადოება

მაია მგელიაშვილითბილისის ივ.ჯავახიშვილის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ლექტორი, სოციალური მუშაკი
ინკლუზიური საზოგადოება ისეთი საზოგადოებაა, სადაც მის ყველა წევრს მიცემული აქვს თანაბარი თანაარსებობისა და თანაცხოვრების საშუალება; სადაც გარემო და საზოგადოება იმგვარად არის მოწყობილი, რომ თითოეულ ინდივიდს შეუძლია ინტერესების დაკმაყოფილება: ინდივიდი კი არ უნდა მოერგოს საზოგადოებას, არამედ საზოგადოებას გააჩნია ისეთი მექანიზმები და საშუალებები, რომ ყოველას საჭიროება დაკმაყოფილდეს შესაბამისად.

ქვეყნებისთვის ინკლუზიური საზოგადოება იმიტომაა მნიშვნელოვანი, რომ ეს არის მოქალაქეებზე ზრუნვის საუკეთესო საშუალება, სახელმწიფოს ხედვიდან გამომდინარე. მნიშვნელოვანია იმიტომაც, რომ ხდება სტერეოტიპების დაძლევა და განსხვავებულის დანგრევა. საზოგადოებას ერთგვარად ეშინია განსხვავებული შესაძლებლობების მქონე პირების. ეს სტიგმაა. თუკი სახელმწიფო გააკეთებს იმას, რომ სტერეოტიპებისგან გაათავისუფლებს საზოგადოების დიდ ნაწილს, ამაზე მნიშვნელოვანი რა უნდა იყოს?

ინკლუზიური განათლებისადმი არაკეთილგანწყობილი საზოგადოება
იაგო კაჭკაჭიშვილი, სოციოლოგი. თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტი:
ამ ტიპის განწყობა, რომელიც საზოგადოებაშია, ჩემთვის გასაკვირი იმიტომ არ არის, რომ მთელი საბჭოთა პერიოდი და შემდეგაც, დემოკრატიულ, თავისუფალ საზოგადეობაში არ გვიცხოვრია. თუ უფრო დავაკონკრეტებთ, არ გვიცხოვრია ეგრეთ წოდებულ, ინკლუზიურ საზოგადოებაში. შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ბავშვების მიმართ ასეთი განწყობა _ არ მინდა ჩემმა შვილმა ისწავლოს მათთან ერთად და ასე შემდეგ, ადამიანების კულტურის განმსაზღვრელი ინდიკატორიცაა.

ისევე როგორც კულტურის ნებისმიერ ასპექტს, ამასაც სჭირდება აღზრდა. კულტურის ფენომენი გენეტიკურად არ მოგვეცემა. ლიბერალური ღირებულებები მას შემდეგ გაქვს, როცა ვიღაცა გასწავლის. სწავლების სხვადასხვა ფორმა არსებობს _ ტრენინგები, გადამზადება. ამასაც სწავლება სჭირდება.ამაზე აპელაცია მედიის და სხვადასხვა საგანმანათლებლო ინსტიტუტების მხრიდან მუდმივად უნდა ხდებოდეს. ამაზე მუდმივად უნდა იყოს საუბრები მასწავლებლებთან; მედიაში უნდა იყოს სტატიები, გადაცემები, სარეკლამო რგოლები, რომ ეს კულტურა და ინკლუზიური ცნობიერება ჩამოგვიყალიბდეს. ადამიანი, რომელიც იმ პირობებსა და იდეოლოგიაში გაიზარდა, რომ ისინი საზოგადოებისგან იზოლირებულად უნდა იყვნენ, ამისგან უცებ გადართვა რთულია. მე ეს ძალიან კარგად მესმის. ამას სჭირდება გეგმაზომიერი ზემოქმედებმა. საზოგადოებამ რაღაცა, რაც უწინ გასაკვირი იყო, ისწავლა და ამასაც ისწავლის. მაგალითად, ინფიცირებულების მიმართ ხომ შეიცვალა დამოკიდებულება? მანამდე, როგორც კეთროვანებს ისე უყურებდნენ, მაგრამ ახლა ინფიცირებულები აღარ განიხილებიან ისეთ ადამიანებად, რომლებიც რაღაც გეტოში უნდა ჩასვა.

ლიბერალური კანონი და შიში

ბიზნესის დამოუკიდებლობის, თავისუფლებისა და დაცულობის შეფასებისას ორი განსხვავებული კატეგორია იკვეთება. ერთი _ როცა საქმიანი ადამიანები ბიზნესის პარალელურად პოლიტიკის `კეთებასაც~ ცდილობენ და მეორე, როცა მათი ურთიერთობა ხელისუფლების სტრუქტურებთან კანონით განსაზღვრული მოვალეობის შესრულებით იფარგლება.

ირმა ზოიძე/ბათუმელები

ბიზნესსა და პოლიტიკას საქართველოში, თითქმის ერთი და იგივე ადამიანები "აკეთებენ". ბიზნესმენები, რომლებსაც მმართველი პარტია თანაგუნდელებად მოიაზრებს, ძირითადად, საკანონმდებლო ორგანოში ხვდებიან. ამის ბოლო მაგალითი აჭარის უმაღლესი საბჭოს არჩევნებია, სადაც საკუთარ მაჟორიტარ კანდიდატად ნაციონალებმა მშენებელი დაასახელეს.

პოლიტიკურ აქტივობებს "თავის ტკივილი" რომ შეიძლება მოჰყვეს, ეს აჭარის სავაჭრო პალატის თავმჯდომარემ, ბიზნესმენმა თენგიზ ბაკურიძემ კარგად იცის. ის ყველა საქმიან ადამიანს ურჩევს, პოლიტიკაში ჩარევისგან თავი შეიკავონ: `შეიძლება პოლიტიკას თვალს ადევნებდე, უსმენდე და უყურებდე, მაგრამ არ უნდა ჩაერიო. თუ ჩარევას გადაწყვეტ, შეიძლება ეს ერთ მხარეს მოეწონოს, მეორეს _ არა. ამიტომაც, ვფიქრობ, თავშეკავება სჯობს. ასე უფრო მშვიდადაც იქნები, უფრო წარმატებულიც და შეგერგება კიდეც~.
ბიზნესი და საგადასახადო
საქართველოში საგადასახადო კოდექსი თანდათან მარტივდება, მაგრამ ბიზნესმენები ახლა, ძირითადად, საგადასახადო კოდექსის ადმინისტრირებას უჩივიან. როგორც თენგიზ ბაკურიძე ამბობს, ბიზნესმენებს სხვა სახის პრობლემა ექმნებათ: `მაკონტროლებელი ფირმაში იმ განწყობით არ უნდა შევიდეს, რომ რამენაირად ბიუჯეტში ფული შეატანინოს. დასაჯარიმებელი უნდა დაჯარიმდეს, მაგრამ ეს მხოლოდ იმას უნდა ემსახურებოდეს, რომ მდგომარეობა გამოსწორდეს. საჯარიმო სანქციები კი ძალიან მაღალი და მკაცრია.

კომუნისტების დროს არსებობდა მაკონტროლებელი ორგანო _ "ობეხე", რომელიც შიშის ზარს სცემდა ყველას. ის თუ სადმე შევიდოდა, ცუდად იყო საქმე. ასეთი შიში არ უნდა არსებობდეს.

შორს წასვლა საჭირო არ არის, მეზობელი თურქეთის მაგალითს გეტყვით, იქ ფირმებს, რომლებიც გადასახადებს კეთილსინდისიერად იხდიან, წლების განმავლობაში არ ამოწმებენ. ადამიანს, რომელიც 20-30 კაცს ასაქმებს, უნდა გაუფრთხილდე".

საგადასახადო კოდექსში მიმდინარე ცვლილებებს ყოველთვის თვალს ადევნებს ახალგაზრდა ეკონომისტთა ასოციაციის წევრი და პედაგოგი პაატა აროშიძე. იგი, როგორც ექსპერტი, ამბობს, რომ კანონი მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა, თუმცა დღეს ბიზნესმენების მიმართ მოთხოვნები უფრო მეტია, ვიდრე შეღავათები: "საგადასახადო ორგანოს ორი ფუნქცია აქვს _ სტიმული მისცეს ბიზნესს და შეავსოს ბიუჯეტი. დღეს საგადასახადო კოდექსი უფრო მეტად მოწოდებულია ფისკალური ეფექტისკენ ანუ გადასახადების ამოღებისა და ბიუჯეტის ზრდისკენ".

განვითარებულ ქვეყანაში გადასახადები მცირე, საშუალო და მსხვილ ბიზნესზე დიფერენცირებულია. საქართველოში კი ყველა ბიზნესი ერთნაირად იბეგრება და საჯარიმო სანქციაც ყველასთვის ერთნაირია. "თუმცა, ყველაფერი შედარებითია. ადრე იმდენნაირი გადასახადი არსებობდა, რომ მათი გადახდის შემთხვევაში, მოგება შეუძლებელი იყო. ის კი არა და კანონის წაკითხვა და გაგებაც ჭირდა", _ ამბობს პაატა აროშიძე.

თენგიზ ბაკურიძის თქმით, მთავარი მაინც ნება და განწყობაა. კანონი მხოლოდ მაშინ იმუშავებს ეფექტურად, თუ ამოსავალი ბიზნესმენების ინტერესები იქნება, სხვა შემთხვევაში, ნებისმიერი პროგრესი შეიძლება ბიზნესმენს და, შესაბამისად, ქვეყანას პრობლემად მოუბრუნდეს.

ამის ერთ-ერთ თვალსაჩინო მაგალითად თენგიზ ბაკურიძე საბაჟო გადასახადების გაუქმებას ასახელებს. იგი მიიჩნევს, რომ დღეს საბაჟო ტარიფებზე დაწესებული შეღავათებით ადგილობრივი ბიზნესმენები დაზარალდნენ: `მეზობელ ქვეყანასთან რამდენიმე სახეობის პროდუქტზე საბაჟო გადასახადი შემცირდა. თუ ეს საქონელი მანამდე შემოვიტანე და განვაბაჟე, იმათ კონკურენციას როგორ გავუწევ, ვინც ამ ცვლილებებით ახლა ისარგებლა?! გამოდის, უნდა დავზარალდე. ხომ შეიძლებოდა ბიზნესმენები ორი-სამი თვით ადრე გაეფრთხილებინათ _ ასეთი ხელშეკრულება გავაფორმეთ და იცოდეთო. მაშინ ამხელა მარაგს აღარ გავაკეთებდი.

საზღვრების ამ დონეზე გახსნამ, შესაძლებელია, საწარმოები გააკოტროს. თურქეთში ინდუსტრია დიდი ხანია ვითარდება, ეკონომიკურადაც გაცილებით ძლიერი ქვეყანაა, ჩვენთან კი ახლა ვიდგამთ ფეხს. ხარისხით კონკურენციის გაწევა ძნელი იქნება, ახლა უკვე ფასითაც ვერ მოიგებ. რაღაც დროის შემდეგ ეს სიახლე, ალბათ, კარგად იმუშავებს, მაგრამ დღეს ის მხოლოდ პრობლემას შექმნის".

წელს შემოსავლების სამსახურის ბათუმის რეგიონული ცენტრის მიერ დარღვევებთან დაკავშირებით დარიცხული საჯარიმო სანქციებიდან სახელმწიფო ბიუჯეტში 3,9 მილიონი ლარი, სასამართლო გადაწყვეტილებით კი 6 მილიონ ლარზე მეტი შევიდა. საგადასახადო ინსპექცია ბეზნესმენებს სასამართლოში 23,6 მილიონ ლარსა და 51 800 დოლარს ედავება. ამ ეტაპზე 236 საქმიდან, რეგიონალური ცენტრის სასარგებლოდ, სასამართლომ 68 საქმე გადაწყვიტა.

ლევან ვარშალომიძე ისევ მთავრობის თავმჯდომარეა

17 მომხრე, არც ერთი წინააღმდეგი _ აჭარის უმაღლესმა საბჭომ მთავრობის თავმჯდომარედ ლევან ვარშალომიძე დაამტკიცა. იგი ამ თანამდებობაზე საქართველოს პრეზიდენტმა წარადგინა. უმაღლესი საბჭო მომავალ სხდომაზე აჭარის მინისტრთა კაბინეტს დაამტკიცებს, მინისტრების კანდიდატურებს კი საბჭოში ლევან ვარშალომიძე წარადგენს.

ლელა დუმბაძე /ბათუმელები
"კარგი ოჯახიშვილი, ჩვენი თანაქალაქელი, პრინციპული და ლიდერის განსაკუთრებული თვისებების მქონე", _ ეს ის კრიტერიუმებია, რის გამოც დეპუტატებმა ლევან ვარშალომიძე მთავრობის თავმჯდომარის თანამდებობაზე ხელმეორედ დაამტკიცეს.

ლევან ვარშალომიძემ ერთსულოვნებისთვის დეპუტატებს მადლობა გადაუხადა და პირობა დადო, რომ საკანონმდებლო ორგანოსთან აქტიურად ითანამშრომლებს: "არა მარტო უმაღლესი საბჭოს, არამედ თითოეული დეპუტატის გამოძახებაზეც მზად ვარ მოვიდე". მანამდე კი მთავრობის თავმჯდომარე დეპუტატების წინაშე გარკვეული ანგარიშით წარსდგა და აქცენტი ხელისუფლების მხრიდან დაშვებულ შეცდომებზეც გააკეთა. მისი აზრით, ერთ-ერთი შეცდომა რეგიონში გეოლოგიური დეპარტამენტის გაუქმება და მელიორაციის სამსახურის არარსებობაა.

"რაც გავაკეთეთ, ეს არის ზღვაში წვეთი" _ განაცხადა მთავრობის თავმჯდომარემ. მისი თქმით, გასაკეთებელი მეტია. განსაკუთრებული ყურადღება კი სოციალურ სფეროს და დასაქმებას სჭირდება. ვარშალომიძემ მთავრობის მუშაობის წარმატებად ინფრასტრუქტურის განვითარება დაასახელა. მან პირობა დადო, რომ მომავალი ოთხი წელი ხალხის კეთილდღეობაზე იფიქრებს.

სხდომაზე ლევან ვარშალომიძეს სამი კითხვა დაუსვეს. მას რამაზ სურმანიძემ აჭარის მწერალთა კავშირის შენობის საკითხის გარკვევა სთხოვა. ლევან ვარშალომიძის განცხადებით, შეცდომა იყო მწერლებისა და მხატვრების უყურადღებოდ დატოვება და "ამიტომ გამოიყო ბიუჯეტში მათთვის 10-10 ათასი ლარი, რომ ნორმალურად გავნითარდნენ".

საფინანსო-საბიუჯეტო კომისიის თავმჯდომარე ვაჟა ბოლქვაძე ეკომიგრანტების პრობლემას შეეხო, ოპოზიციის წევრი, ნუგზარ ფუტკარაძე კი _ მთავრობისა და უმაღლესი საბჭოს მომავალ ურთიერთობებს.

`ქრისტიან-დემოკრატმა~ ნიაზ ზოსიძემ ლევან ვარშალომიძეს, შრომითი პირობების გაუმჯობესების კუთხით ზომების მიღება სთხოვა: "ვიცით, რომ შრომის კანონს ჩვენ ვერ შევცვლით და ეს არც თქვენი პრეროგატივაა, მაგრამ გარკვეული ზომები უნდა მივიღოთ იმ ადამიანების დასახმარებლად, რომლებიც კაბალურ პირობებში მუშაობენ ახალგახსნილ ფაბრიკებში". დეპუტატმა ლევან ვარშალომიძეს შეახსენა, რომ "ახლა სისხლიანი ისტორიის გარდა, კაცობის დავთარიც იწერება".

ამ "კაცურ დავთარში" უმაღლესი საბჭოს ოპოზიცია, უმრავლესობის იმ ლიდერის მხარდამჭერად შევა, რომელსაც რეგიონის კრიტიკულ მდგომარეობაში ჩაგდებას საყვედურობდა. წინა მოწვევის უმაღლეს საბჭოში კი, ვარშალომიძის კანდიდატურის დამტკიცებისას, მის წინააღმდეგ ხმა ორმა დეპუტატმა, "რესპუბლიკელმა", მურმან დუმბაძემ და გია მასალკინმა მისცა.

საბჭოს გუშინდელ სხდომაზე ვარშალომიძის კანდიდატურის არდამტკიცების შემთხვევაში, საქართველოს პრეზიდენტს სხვა ან ისევ ვარშალომიძის კანდიდატურა უნდა წარედგინა. თუ დეპუტატები კვლავ არ დაამტკიცებდნენ მთავრობის თავმჯდომარის კანდიდატურას, მაშინ აჭარის კონსტიტუციის თანახმად, საქართველოს პრეზიდენტი უფლებამოსილი იქნებოდა დაეთხოვა უმაღლესი საბჭო.

უმაღლესი საბჭოს მე-18 წევრს, ხელვაჩაურის მუნიციპალიტეტის ამომრჩეველი, 14 დეკემბერს აირჩევს.