ქაფშიას სეზონი და გასაღების ბაზარი

თევზმჭერი სეინერები ზღვაში უკვე გავიდნენ. ზამთრის სეზონზე შავი ზღვის ქართულ აკვატორიაზე შემოსული ქაფშია ქართულის გარდა თურქეთის, სომხეთისა და უკრაინის ბაზარსაც ამარაგებს.

ირმა ზოიძე / ბათუმელები
გარემოს დაცვის სამინისტროს წლევანდელ სეზონზე ქაფშიის წარმოების კვოტა არ გაუზრდია. ისევე როგორც გასულ წლებში, წელსაც 60 ათასი ტონა ქაფშიის წარმოება დაუშვა. მისი ათვისების უფლება კი 10-წლიანი ლიცენზიის მქონე თბილისსა და ფოთში დარეგისტრირებულ შვიდ კომპანიასა და საქართველოში არსებულ მცირე ზომის 43 სეინერს აქვს.

სწორედ ამ პატარა გემებს შეუძლიათ ნებადართული რაოდენობის 10 პროცენტი, ანუ ექვსი ათასი ტონა ქაფშია დაიჭირონ. სწორედ ეს სეინერები ამარაგებენ ადგილობრივ ბაზრებს ქაფშიით, ლიცენზირებული კომპანიები კი ქაფშიის ექსპორტს ახორციელებენ შავი ზღვის აუზის სხვა ქვეყნებში, რადგან დაზამთრებისას ქაფშია, ძირითადად, შავი ზღვის სამხრეთ სანაპიროზე, ბათუმისა და ფოთის აკვატორიაში შემოდის.

ზღვაში სამას მეტრ სიღრმეში ნავით შესასვლელად და თევზის დასაჭერად კი ლიცენზია არ არის საჭირო, ასევე არ სჭირდებათ ნებართვები ზღვის ნაპირზე მდგომ მებადურებსაც.

კანონით, თევზის ორი მესამედი საქართველოში უნდა დამუშავდეს. ლიცენზიანტებს კი თავის მხრივ, უფლება აქვთ თევზჭერის მათთვის მიცემული ნებართვიდან ქაფშიის დაჭერა არამარტო ქართულ სეინერებს, არამედ თურქულსაც დაუკვეთონ.
იმის გამო, რომ ქაფშიის სეზონი შავ ზღვაში ახალი დაწყებულია ბათუმში, თევზის ბაზარში, კილოგრამი ქაფშიის ფასი ლარიდან იწყება და ორ ლარამდე ადის. ზღვისპირელებს ვერ გაუგიათ, რატომ გაძვირდა თევზი. ისინი ვარაუდობენ, რომ თევზის ფასს მისი დეფიციტი განსაზღვრავს, ანუ, როგორც ჩანს, დროთა განმავლობაში ზღვაში თევზი იკლებს.

`ჩემს ბავშვობაში ყველაზე ადვილი და მისაწვდომი თევზის პროდუქტი იყო. ახლა თევზის ყიდვას მხოლოდ ეკონომიკურად უზრუნველყოფილი ოჯახები ახერხებენ _ თევზი, ლამის, ხორცზე ძვირი გახდეს~, _ ამბობს ბათუმელი ირმა მიქელაძე.
გარემოს დაცვის სამინისტროს მიერ გაცემული კვოტებით თუ ვიმსჯელებთ, თევზის რაოდენობა არ იცვლება: რამდენიმე წელია კვოტა ზუსტად 60 ათასი ტონაა. თევზზე ფასების მომატებას სხვაგვარად ხსნის რამაზ მიქელაძე, შავი ზღვის დაცვის კონვენციური ინსპექციის ბათუმის განყოფილების უფროსი და იხტიოლოგი (თევზების ექსპერტი): `ცოცხალი~ თევზი ყველგან გაძვირდა. ახალი პროდუქტები, ზოგადად, ძვირად ფასობს, გაყინულს სხვა ფასი აქვს, ახლად დაჭერილს კი _ სხვა. ფასს ისიც განსაზღვრავს, რომ თევზი მალფუჭებადია და რისკიც დიდია~.
გარემოს დაცვის სამინისტრო ბათუმის აკვატორიაში თევზმჭერი გემების ლიცენზიის გარდა თევზჭერის წესებსაც აკონტროლებს. რამაზ მიქელაძის თქმით, კანონს როგორც ადგილობრივი, ისე თურქეთიდან შემოსული მეთევზეებიც არღვევენ. თუმცა, უკანონო მეთოდებით თევზის დაჭერით, ქვეყნისთვის მიყენებული ზარალი, მეზობელი სახელმწიფოს მხრიდან შემოსული თევზმჭერი გემების მხრიდან გაცილებით უფრო დიდია, ვიდრე ქართული სეინერების, რომელთა ზომაც გაცილებით ნაკლებია და შესაძლებლობებიც ბევრად უფრო მცირე აქვთ.
წელს, სეზონის დასაწყისშივე, თევზჭერის წესების დარღვევისთვის, გარემოს დაცვის ინსპექციამ უკვე დააჯარიმა რამდენიმე ქართული სეინერი. შარშან წვრილი ზომის ქაფშიის დაჭერისთვის 400 ათასი ლარით დაჯარიმდნენ თურქი მეთევზეები, 100 ათასი ლარით კი თურქული გემი, რომელმაც აკრძალული მეთოდებით კამბალა დაიჭირა.

მართალია, დეკემბერი, ძირითადად, ქაფშიის სეზონია, მაგრამ ამ პერიოდში ქართულ აკვატორიაში კეფალი და სტავრიდაც შემოდის, თუმცა, არა დიდი რაოდენობით. შესაბამისად, ამ სახეობის თევზებზე კვოტები ნაკლებია. წელს, დაახლოებით, 1000 ტონა სტავრიდისა და ამდენივე რაოდენობის კეფალის დაჭერაა ნებადართული. შავ ზღვაში წითელ წიგნში შეტანილი თევზებიც არის, მაგალითად, ზუთხი, რომლის დაჭერა კანონით აკრძალულია. ამიტომაც ბაზარზე გამოტანილი ზუთხი, ძირითადად, სხვა ქვეყნიდან შემოტანილი უნდა იყოს.

რამაზ მიქელაძე არ გამორიცხავს, რომ ბაზარზე გამოტანილი ზუთხის მცირე რაოდენობა სწორედ საქართველოს აკვატორიაში იყოს დაჭერილი. ზუთხი კასპიის ზღვაშიც ბინადრობს, მისი დაჭერა არც იქ არის ნებადართული. თუმცა, ბაზარზე გამოტანილი ამ ჯიშის თევზი ყოველთვის კონდრაბანდა არ არის _ მისი გაყიდვის უფლება იმ კომპანიებს აქვთ, რომლებსაც ზუთხი ხელოვნურად გამოჰყავთ. ერთ-ერთი ასეთი მსხვილი ფირმა სომხეთის ტერიტორიაზეა და ქართულ ბაზარზეც იქედან შემოდის.