სკოლების საფრთხე- დაბერებული პროფესია

ვაუჩერულ დაფინანსებაზე, რეპეტიტორსა თუ ”მინუსებიან სკოლებზე”, მასწავლებლების კადრის დაბერების საშიშროებასა და განათლების სისტემაში მოსალოდნელ ცვლილებებზე `ბათუმელებს~ ექსპერტი განათლების სფეროში პაატა პაპავა ესაუბრა.

ნათია როყვა/ბათუმელები

_ ბატონო პაატა, სასკოლო განათლების რეფორმას როგორ აფასებთ?
_ სასკოლა სისტემაში ბევრი რამ მოხდა, მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვანი სკოლის დეცენტრალიზაციის პროცესია. ამაში სკოლების დამოუკიდებლობის ხარისხის გაზრდას ვგულისხმობ. ეს, ცხადია, სტრატეგიული თუ ოპერატიული გადაწყვეტილების მიღებისას პრობლემებს იწვევს, მაგრამ უზარმაზარი ძვრაა დემოკრატიისკენ. ვიცი რამდენიმე სკოლა, სადაც ფინანსური დამოუკიდებლობა განათლების ხარისხზე დადებითად აისახა.
_ ვაუჩერულ დაფინანსებაზე რას იტყვით, ე.წ ”მინუსებიანი სკოლების” ფინანსური მდგომარეობა როგორ უნდა გამოსწორდეს?
_ ვაუჩერული დაფინანსება დიდი პრობლემაა. ვაუჩერული დაფინანსება არათანაბარ პირობებში აყენებს მოსწავლეებს; არის სკოლები, სადაც ფინანსებს სკოლის განვითარებისთვის ინახავენ, სხვა სკოლებში კი, კომუნალურ ხარჯებსა და მასწავლებლების ხელფასებს ძლივს წვდებიან. ერთ სკოლაში ბავშვი იღებს სხვა ხარისხის განათლებას, მეორეში _ სხვას. ეს მოსაგვარებელია. ვიცი, რომ განათლების სამინისტროში ამ პრობლემაზე მუშაობენ. იმედია, ვაუჩერების განაწილებაში ცვლილებები იქნება; მეორეს მხრივ კი, ეს ძალიან გამჭვირვალე პროცესია და არაა ისეთი ბურუსით მოცული, როგორც იყო.
_ თქვენთვის ცნობილ რა სიახლეს გეგმავს განათლების სამინისტრო სკოლებში?
_ აკრედიტაციას, რომელმაც, ჩემი აზრით, ისეთივე ეფექტი უნდა გამოიღოს, როგორც უნივერსიტეტებში. ეს, როგორც ტექნიკური რესურსის, ასევე პროგრამული კუთხით, ხარისხზე იქნება ორიენტირებული. ასევე მნიშვნელოვანია, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების სისტემაში მოსალოდნელი სისტემური ცვლილება, ამ პროცესის დეცენტრალიზაცია მიდის. ვიცი, რომ განათლების სამინისტრო და სხვა საჯარო ცენტრები, რომლებიც სამინისტრომ დააფუძნა, მთლიან დეცენტრალიზაციას გეგმავენ. დამოუკიდებელ ორგანიზაციებს ეძლევათ საშუალება აქტიური მონაწილეობა მიიღონ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების საქმეში. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. საზოგადოებისთვის ასეთი საშუალების მიცემით მასწავლებელიც, მოსწავლეც და სკოლაც მოიგებს.
_ როგორ ფიქრობთ, არსებული დაბალი ანაზღაურების პირობებში პედაგოგს რამდენად ექნება იმის განწყობა, რომ დარჩეს სკოლაში და თანაც ბოლომდე დაიხარჯოს?
_ ფაქტია, ანაზღაურება ვერ ეწევა მოთხოვნებს. თუ მასწავლებლის პროფესიულ სტანდარტებს თვალს გადავავლებთ (საგნობრივ სტანდარტებს, ეთიკის კოდექსს და სხვა მოთხოვნებს), დავრწმუნდებით, რომ მასწავლებლების მიმართ საკმაოდ მაღალი მოთხოვნებია. დიდი ძალისხმევაა საჭირო, რომ მასწავლებელმა ეს სტანდარტები დააკმაყოფილოს, თანაც მოტივაცია არ არსებობს.
სტატისტიკური მონაცემებით, მოქმედი მასწავლებელი სკოლას არ ტოვებს. ამას სხვადასხვა ახსნა შეიძლება მოვუძებნოთ, მაგალითად, სულიერი სიამოვნება. ფინანსური მოტივი მნიშვნელოვანია, მაგრამ არა გადამწყვეტი. თუმცა, დღეს ძალიან ბევრი მასწავლებელი გადადის სხვა სამსახურში, განსაკუთრებით ახალგაზრდები.
მეორე უზარმაზარი პრობლემა ისაა, რომ პროფესიაში არ შემოდის ახალი რესურსი, ახალი ნაკადი. თუ გადავხედავთ უნივერსიტეტებს, მასწავლებლების კადრის დაბერების საშიშროების წინაშე ვდგავართ. ასეთ დროს სახელმწიფომ უნდა მონახოს რესურსი და გაზარდოს ხელფასები. ამის გარეშე, შესაძლებელია, ძალიან მალე, კატასტროფული სურათი მივიღოთ. ანუ, ადამიანურ რესურსში გარღვევა იქნება.
_ ნაკლები რაოდენობის მოსწავლესთან როცა მუშაობს მასწავლებელი, უფრო მაღალ ხელფასს იღებს, ვიდრე პირიქით. ესეც გამართლებულია?
_ ვფიქრობ, გათვლებში შეცდომაა დაშვებული, რაც ნამდვილად გადასახედია.
_ თორმეტწლიან სწავლებას როგორ შეაფასებდით?
_ 12-წლიანი სწავლება ძალიან კარგი და საჭიროა, თუ სკოლა სწორი მიმართულებით წარმართავს სასწავლო პროცესს. პირველ რიგში იმიტომ, რომ ადამაინი უფრო მოწიფულ ასაკში ირჩევს პროფესიას, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია. მაგალითად, სტატისტიკის მიხედვით იქ, სადაც 12-წლიანი სწავლებაა, უფრო ნაკლებია საკუთარი პროფესიით უკმაყოფილო ადამიანების რიცხვი. პროფესიის არჩევა თითქმის ყველაფერს განსაზღვრავს _ ცხოვრების წესს, ღირებულებას. თუ სკოლა მოახერხებს იმას, რაც მე დასავლეთში ვნახე, ეს იქნება საუკეთესო გამოსავალი: მოსწავლე ბოლო ორი წელი პროფესიულ ორიენტირებაზე ინტესიურად უნდა მუშაობდეს.
_ ამჟამად სკოლაში ყველაზე დიდი პრობლემა რა არის?
_ არ არის სასწავლო პროგრამები. ზოგადად დაგეგმვის პრობლემაცაა. რაღაც სტანდარტები არის, მაგრამ მათ რეალიზებას დიდი ძალისხმევა და დრო სჭირდება.
_ პედაგოგების სერტიფიცირებაზე რას იტყვით?
_ სადაც პედაგოგთა სერტიფიცირების პროგრამა მუშაობს, ყველგან იზრდება მასწავლებლის პრესტიჟი, მუშაობის ხარისხი. ცალსახად დადებითად ვაფასებ პედაგოგთა სერტიფიცირებას.
_ არსებობს ინფორმაცია, რომ სახელმძღვანელოების ყოველწლიური ცვლა გარკვეული წრეების ბიზნეს ინტერესებში შედის.
_ ამის დამადასტურებელი ფაქტები არა მაქვს და არც საქმეა გამოძიებული, მაგრამ ბევრისგან მსმენია ეს ამბავი. პროცესი ბოლომდე გამჭვირვალე რომ არაა, ფაქტია. არ იციან წიგნების ტირაჟი, რაც გამომცემელს საშუალებას აძლევს არასწორად იმუშაოს ავტორებთან. ცხადია, ამის ბოროტად გამოყენება მარტივია, მაგრამ ძნელია იმის თქმა, როგორ იყენებენ ამას და არის თუ არა ამის უკან დიდი შეთანხმება.
_ შინაარსობრივად როგორია წიგნები, სპეციალისტების მოსაზრებებს ხომ არ იცნობთ?
_ ძალიან შორსაა ეს წიგნები დასავლური სტანდარტებისგან, საერთაშორისო დონისგან, მაგრამ შინაარსობრივად ნამდვილად იხვეწება. ესეც პროცესია.
_ მოსწავლეების უმრავლესობა რეპეტიტორებთან ემზადება. ეს ვისი ბრალია, სკოლის, პედაგოგის თუ განათლების სისტემის?
_ ზოგადად, ეს კულტურული ფენომენია, ანუ იმას ნიშნავს, რომ ვინარჩუნებთ კულტურაში განათლებას. სხვა მხრივ კი ეს ძალიან ინდივიდუალურია, ძნელია იმის შეფასება, მართლა სჭირდება თუ არა ბავშვს რეპეტიტორთან სიარული.
_ თქვენი აზრით, ამჟამინდელი დაკვეთა სკოლების მიმართ როგორია, ვის ზრდის სკოლა?
_ იმის გათვალისწინებით თუ რამდენი სტუდენტი სწავლობს ფუნდამენტური მეცნიერების ფაკულტეტზე, რას სწავლობენ, რას წერენ, რა ექსპერიმენტებს ატარებენ, არაა მაინცადამაინც სახარბიელო სურათი. თუნდაც იმასთან შედარებით, რაც საბჭოთა წლებში იყო. ახლა უკან მიდის საქმე. მაგრამ, მეორე მხრივ, თუ ვიტყვით, რომ ამის დაკვეთა არ არსებობს, ადეკვატური შეფასება არ იქნება, რადგან მეცნიერების ფონდი შეიქმნა.
დღეს სახელმწიფოს პრიორიტეტი მცირე და საშუალო ბიზნესია. ნაკლები მოთხოვნაა ფუნდამეტური მეცნიერებების _ ფიზიკისა და მათემატიკის სპეციალობებზე. ამ მიმართულებით კი პოლიტიკა აუცილებლად უნდა შეიცვალოს.