ზუთხის გადაშენების საფრთხე

საქართველოს ტერიტორიულ წყლებში ზუთხების კონსერვაციის კვლევის პროექტი დასრულდა. კვლევის შედეგებით, უნიკალური ჯიშის თევზი გადაშენების პირასაა. მათი ხელოვნური კვლავწარმოების დაწყების გარეშე რამდენიმე წელიწადში ქართული წყლებიდან ზუთხი გაქრება.

ემზარ დიასამიძე/ბათუმელები

შავი ზღვის ამ პრობლემით საერთაშორისო ბუნებისდამცველი ორგანიზაციები დაინტერესდნენ. კრიტიკული ეკოსისტემების შენარჩუნების ფონდისა (ჩEPF) და მსოფლიო ველური ბუნების საზოგადოების (ჭჭF) კავკასიის ოფისის მხარდაჭერით, ზუთხების კონსერვაციის კვლევის პროექტი ორი წლის განმავლობაში ხორციელდებოდა.
კვლევის მიხედვით, ნეგატიური დინამიკა მართლაც საგანგაშოა. თუ 1976-1979 წლებისთვის ზუთხისებრთა რაოდენობა შავი ზღვის საქართველოს აკვატორიაში 78 ათასი ეგზემპლარით იყო განსაზღვრული, 1983 წლისთვის უკვე 35 ათასამდე ჩამოვიდა. ამჟამად ზუთხების მაქსიმალური რაოდენობა 10 ათასს აღწევს: "კომუნისტურ პერიოდში ზუთხის შემცირების მიზეზი ქაფშიის ინტენსიური რეწვა (ამის თანჭერილი ხშირად ზუთხიცაა, რადგან მათით იკვებება), გარემოს დაბინძურება, კაშხლების აშენება და არალეგალური რეწვის მაღალი დონე იყო. სახარბიელო მდგომარეობა არც ახლა გვაქვს", _ აცხადებს პროექტის დირექტორი არჩილ გუჩმანიძე.

ქვირითის პერიოდში თევზი კოლხეთის დიდ მდინარეებში შედის. ენგურზე კაშხლის აშენებამ ეს მდინარე ამ მხრივ გამოუსადეგარი გახადა. კაშხალი აშენდა ჭოროხზეც, რამაც მნიშვნელოვნად შეამცირა თევზის აქ შემოსვლა. მდინარე ხობისწყლის შესართავში კი ყულევის პორტი აშენდა. დარჩა მხოლოდ მდინარე რიონის რამდენიმეკილომეტრიანი მონაკვეთი ვარციხეჰესამდე.

კვლევის შედეგად დადგინდა, რომ ჩვენს წყლებში მსოფლიო წითელ წიგნში შეტანილი ატლანტიკური ზუთხის ოდენობა 75-ს აღწევს. აღსანიშნავია, რომ ეს თევზი ბოლო 50 წლის განმავლობაში მხოლოდ საქართველოს ტერიტორიულ წყლებში ფიქსირდება. დანარჩენი ხუთი სახეობიდან შედარებით უკეთეს მდგომარეობაში კოლხური ზუთხია, თუმცა ისიც საფრთხეშია. ეს სახეობა საქართველოს გარდა არსად ბინადრობს.

გუჩმანიძის განცხადებით, ტოფობის პერიოდში ჩვენს მდინარეებში ზუთხის ერთეული რაოდენობა შემოდის. ამ დროს თევზაობას დამღუპველი შედეგი მოაქვს: `ისეთი დიდი მდინარეც კი, როგორიც რიონია, გადაკეტილია ბადეებითა და სხვა თევზმჭერი მოწყობილობებით. ზუთხს სრული გადანდგურებისგან მხოლოდ ბუნებრივი პირობები იცავს, რადგან ტოფობის პერიოდში, გაზაფხულზე მდინარეები დიდდება და ბადეებით ვეღარ თევზაობენ. მართალია, გარემოს დაცვის სამსახურები გვიმტკიცებენ, რომ ბრაკონიერობა მინიმუმდეა დასული, მაგრამ ბაზრებზე არსებული მდგომარეობა და ჩვენ მიერ შესწავლილი ფაქტები საპირისპიროზე მეტყველებს".

საერთაშორისო ბუნებისდამცველი ორგანიზაციები საქართველოში ზუთხისებრთა კვლავწარმოების პროექტების დაწყებას გეგმავენ. თუმცა, სანამ ქვეყანაში გარემოს დაცვის სათანადო პირობები არ შეიქმნება, პროექტის დაფინანსებისგან ყველა თავს იკავებს. `გამოვა, რომ ხელოვნური კვლავწარმოებით ბრაკონიერებს შემოსავალი გაეზრდებათ. ერთადერთი შანსი გვრჩება, გენეფონდის გადასარჩენად შეიქმნას ფერმა. ამას შვეიცარიის ჭჭF-ი აფინანსებს", _ აცხადებს გუჩმანიძე.

პროექტის მიხედვით იგეგმება თევზსაშენი მცირე მეურნეობის მოწყობა, სადაც ციმბირულ ზუთხს მოაშენებენ (ხელოვნურ წყალსატევებში ადგილობრივ ზუთხს კარგი ზრდის ტემპი არ ახასიათებს). "ფერმის შემოსავლით მოვაშენებთ ადგილობრივ ზუთხებს, რათა ისინი განადგურებას გადავარჩინოთ. ამასთან, შეიქმნება სასწავლო ბაზა და ზუთხსაშენებისთვის სპეციალისტებს მოვამზადებთ", _ ამბობს გუჩმანიძე.

ახალ პროექტს, სავარაუდოდ, ისევ გუჩმანიძე უხელმძღვანელებს: "საქართველო წყლის ტემპერატურული რეჟიმით საუკეთესო ადგილია, ამიტომ ამ თევზის ხელოვნურ წყალსატევებში წარმოება შეიძლება. ეს, ერთის მხრივ, ქვეყნისთვის იქნება დიდი ეკონომიკური ეფექტის მომტანი და ბრაკონიერობასაც თავისთავად შეუშლის ხელს. შემდეგ, როცა ფერმა მომძლავრდება, ენდემური ჯიშების მომრავლება და ბუნებაში გაშვება დაიწყება".