ევროკავშირის, მსოფლიო ბანკის, საერთაშორისო სავალუტო ფონდის, შეერთებული შტატების, იაპონიისა და სხვა ქვეყნების მთავრობების მიერ გამოყოფილი ოთხმილიარდნახევარი დოლარის განკარგვის, პრიორიტეტებისა და გამჭვირვალობის შესახებ `ბათუმელების~ კითხვებს ეკონომიკის ექსპერტი, კახა გოგოლაშვილი პასუხობს:ირმა ზოიძე/ბათუმელები
-დონორების მიერ გამოყოფილი თანხიდან ორი მილიარდი გრანტია, დანარჩენი შეღავათიანი, გრძელვადიანი კრედიტი. პირველ რიგში, გათვალისწინებულია ინფრასტრუქტურის, სოციალური პროგრამების დაფინანსება; ასევე იძულებით გადაადგილებულ პირთა მხარდაჭერა; განსაზღვრულია გარკვეული თანხები ბიზნესგარემოსთვის, შეღავათიანი სესხები გაიცემა კომერციულ სექტორში, ბანკებზე. ეს თანხა ისე უნდა გაიცეს, რომ ბანკებს რესურსი ჰქონდეთ, მათ ბიზნესსექტორი უნდა დააკრედიტონ, კონკრეტულად, მცირე და საშუალო ბიზნესი.
-ე.ი. ბანკები დაბალპროცენტიან სესხებს გასცემენ?
- დიახ. პირველ სესხებს უკვე მოაწერეს ხელი `თი-ბი-სი~-მ და `საქართველოს ბანკმა~. ეს ბანკები 150 მილიონზე მეტ ლარს აითვისებენ.
- ვალი, რომელსაც ახლა ავიღებთ, დამატებით პრობლემას ხომ არ შეუქმნის ქვეყანას?
- საგარეო ვალი იზრდება ორი მილიარდი დოლარით, მაგრამ ეს არ არის პრობლემა: სჯობს საგარეო ვალი აიღო, ვიდრე ქვეყნის სამართავად თანხები არ გქონდეს.
ბათ: ქვეყანა გადამხდელუნარიანია?
- ამ დახმარების მიზანი ქვეყნის ნდობის აღდგენაა, რაც ინვესტირების თვალსაზრისით, მნიშვნელოვანია. ნდობის დაკარგვის შემთხვევაში, არა თუ ვალების გასტუმრება, არამედ ნებისმიერი სახის სახელმწიფო ფუნქციის შესრულება გაგვიჭირდება.
ინფრასტრუქტურის აღდგენა და ბიზნესკრედიტების გაცემა ეს უკვე ინვესტიციის წყაროა. ადრე თუ უფრო მეტი კერძო ინვესტიციები მოდიოდა, ახლა ეს საერთაშორისო ორგანიზაციების მხრიდან განხორციელებული ინექციებია. ეროვნული ვალუტა მყარი რომ იყოს, უცხოური ინვესტიციების შემოსვლა აუცილებელია.
- ანუ ვალუტის გამყარებას უცხოური ინვესტიცია განაპირობებს?
- ნებისმიერი სახის ტრანსფერი და შემოსავალი, მაგრამ ამაში დიდი წვლილი კომერციულმა საქმიანობამ უნდა შეიტანოს.
- დამოუკიდებლობის აღიარების შემდეგ საგარეო ვალი ქვეყანას დიდხანს ტვირთად აწვა. დღეს რა გარანტიები არსებობს, რომ დონორების ფული მიზნობრივად დაიხარჯება?
- იყო პერიოდი, როცა საქართველო ვალებს ვერ ისტუმრებდა და სულ მოლაპარაკებები და პარიზის კლუბში შეხვედრები სჭირდებოდა, მაგრამ ახლა ასეთი პრობლემა იმ შემთხვევაში შეიქმნებოდა, თუ ომის შემდეგ ეკონომიკური კრიზისი დადგებოდა. გამჭვირვალობის გარანტი, პირველ რიგში, საზოგადოება და მედია უნდა გახდეს, შემდეგ კი საერთაშორისო ორგანიზაციები და პოლიტიკური ძალები.
- თუმცა, საქართველოს ხელისუფლებამ ბრიუსელის შეხვედრაზე მოითხოვა, რომ თანხის განკარგვის მონაცემები დახურული ყოფილიყო.
- მიჭირს იმის თქმა, რის გამო შეიძლება ასეთი რამ მოხდეს, მაგრამ ფაქტია, რომ საზოგადოების აქტიურობა აუცილებელია. ვერ გეტყვით, როგორ შეიძლება ამის კონტროლი. რაც გინდა დააბრალე ამ ხელისუფლებას, მაგრამ ვერ იტყვი, რომ სახელმწიფო სახსრებს პირდაპირ ჯიბეში იდებს. მითუმეტეს, შემოსულ თანხებზეა საუბარი. თუმცა ჩვენთან უფრო სხვა სახის საშიშროებებია, მაგალითად, ფავორიტიზმისა და მიკერძოებულობის.
- თანხის გამოყოფამდე ანალიტიკოსები ამბობდნენ, რომ განკარგვაში აქტიურად ჩაერთვებოდნენ საერთაშორისო ორგანიზაციები და ეფექტური ხარჯვის გარანტიც ეს გახდებოდა...
- ყველაფერი ძალიან სწრაფად მოხდა. ჯერ მხოლოდ საერთო ანალიზია გაკეთებული _ რა მოთხოვნები აქვს საქართველოს, როგორ დაზარალდა და რაში სჭირდება დახმარება. უფრო დეტალური გეგმა და მიზნების ჩამოყალიბება არ არის ადვილი. ეს თანხა განაწილდება სამ წელიწადზე. ამ ხნის განმავლობაში მას კონკრეტულ ამოცანებამდე დაიყვანენ და საბიუჯეტო და ეკონომიკურ პროცესებთან დააკავშირებენ. ეს პერმანენტული პროცესია და კორექტირება საჭირო იქნება.
- ანუ თანხის განკარგვის უპირატესობა მაინც საქართველოს მთავრობას მიენიჭება?
- ბუნებრივია, მაგრამ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ პროცესი არ იქნება გამჭვირვალე. ქვეყნები, რომლებიც ამ თანხის მობილიზაციას ახდენენ, აუცილებლად მოთხოვენ ანგარიშს იმაზე, თუ როგორ იხარჯება ეს ფული და სად მიდის.
- პრემიერის შეცვლასაც ამას უკავშირებთ?
- არა მგონია, რომ ეს თანხების განკარგვასთან იყოს დაკავშირებული. დონორების თანხის განმკარგველ ორგანიზაციას კვლავაც გურგენიძე ხელმძღვანელობს. როგორც ჩანს, მას ხელისუფლება ფინანსური ნაკადების მოძრაობაში პროფესიონალად მიიჩნევს. ალბათ, ის დარჩება ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ფიგურად, რომელიც აიღებს გარკვეულ პასუხისმგებლობას ამ ფინანსების ხარჯვა-გაკონტროლებაზე.
მთავრობა კი, ჩემი აზრით, პოლიტიკური ამინდის გაუმჯობესების მიზნით იცვლება. ახლოვდება 7 ნოემბერი, მოსახლეობაში დაგროვილია უკმაყოფილება და ეს ცვლილებაც აქედან გამომდინარე ხორციელდება. შესაძლოა, ეს ეკონომიკასა და სოციალურ პოლიტიკაში კორექტირებისთვის კეთდება.
-დონორების მიერ გამოყოფილი თანხიდან ორი მილიარდი გრანტია, დანარჩენი შეღავათიანი, გრძელვადიანი კრედიტი. პირველ რიგში, გათვალისწინებულია ინფრასტრუქტურის, სოციალური პროგრამების დაფინანსება; ასევე იძულებით გადაადგილებულ პირთა მხარდაჭერა; განსაზღვრულია გარკვეული თანხები ბიზნესგარემოსთვის, შეღავათიანი სესხები გაიცემა კომერციულ სექტორში, ბანკებზე. ეს თანხა ისე უნდა გაიცეს, რომ ბანკებს რესურსი ჰქონდეთ, მათ ბიზნესსექტორი უნდა დააკრედიტონ, კონკრეტულად, მცირე და საშუალო ბიზნესი.
-ე.ი. ბანკები დაბალპროცენტიან სესხებს გასცემენ?
- დიახ. პირველ სესხებს უკვე მოაწერეს ხელი `თი-ბი-სი~-მ და `საქართველოს ბანკმა~. ეს ბანკები 150 მილიონზე მეტ ლარს აითვისებენ.
- ვალი, რომელსაც ახლა ავიღებთ, დამატებით პრობლემას ხომ არ შეუქმნის ქვეყანას?
- საგარეო ვალი იზრდება ორი მილიარდი დოლარით, მაგრამ ეს არ არის პრობლემა: სჯობს საგარეო ვალი აიღო, ვიდრე ქვეყნის სამართავად თანხები არ გქონდეს.
ბათ: ქვეყანა გადამხდელუნარიანია?
- ამ დახმარების მიზანი ქვეყნის ნდობის აღდგენაა, რაც ინვესტირების თვალსაზრისით, მნიშვნელოვანია. ნდობის დაკარგვის შემთხვევაში, არა თუ ვალების გასტუმრება, არამედ ნებისმიერი სახის სახელმწიფო ფუნქციის შესრულება გაგვიჭირდება.
ინფრასტრუქტურის აღდგენა და ბიზნესკრედიტების გაცემა ეს უკვე ინვესტიციის წყაროა. ადრე თუ უფრო მეტი კერძო ინვესტიციები მოდიოდა, ახლა ეს საერთაშორისო ორგანიზაციების მხრიდან განხორციელებული ინექციებია. ეროვნული ვალუტა მყარი რომ იყოს, უცხოური ინვესტიციების შემოსვლა აუცილებელია.
- ანუ ვალუტის გამყარებას უცხოური ინვესტიცია განაპირობებს?
- ნებისმიერი სახის ტრანსფერი და შემოსავალი, მაგრამ ამაში დიდი წვლილი კომერციულმა საქმიანობამ უნდა შეიტანოს.
- დამოუკიდებლობის აღიარების შემდეგ საგარეო ვალი ქვეყანას დიდხანს ტვირთად აწვა. დღეს რა გარანტიები არსებობს, რომ დონორების ფული მიზნობრივად დაიხარჯება?
- იყო პერიოდი, როცა საქართველო ვალებს ვერ ისტუმრებდა და სულ მოლაპარაკებები და პარიზის კლუბში შეხვედრები სჭირდებოდა, მაგრამ ახლა ასეთი პრობლემა იმ შემთხვევაში შეიქმნებოდა, თუ ომის შემდეგ ეკონომიკური კრიზისი დადგებოდა. გამჭვირვალობის გარანტი, პირველ რიგში, საზოგადოება და მედია უნდა გახდეს, შემდეგ კი საერთაშორისო ორგანიზაციები და პოლიტიკური ძალები.
- თუმცა, საქართველოს ხელისუფლებამ ბრიუსელის შეხვედრაზე მოითხოვა, რომ თანხის განკარგვის მონაცემები დახურული ყოფილიყო.
- მიჭირს იმის თქმა, რის გამო შეიძლება ასეთი რამ მოხდეს, მაგრამ ფაქტია, რომ საზოგადოების აქტიურობა აუცილებელია. ვერ გეტყვით, როგორ შეიძლება ამის კონტროლი. რაც გინდა დააბრალე ამ ხელისუფლებას, მაგრამ ვერ იტყვი, რომ სახელმწიფო სახსრებს პირდაპირ ჯიბეში იდებს. მითუმეტეს, შემოსულ თანხებზეა საუბარი. თუმცა ჩვენთან უფრო სხვა სახის საშიშროებებია, მაგალითად, ფავორიტიზმისა და მიკერძოებულობის.
- თანხის გამოყოფამდე ანალიტიკოსები ამბობდნენ, რომ განკარგვაში აქტიურად ჩაერთვებოდნენ საერთაშორისო ორგანიზაციები და ეფექტური ხარჯვის გარანტიც ეს გახდებოდა...
- ყველაფერი ძალიან სწრაფად მოხდა. ჯერ მხოლოდ საერთო ანალიზია გაკეთებული _ რა მოთხოვნები აქვს საქართველოს, როგორ დაზარალდა და რაში სჭირდება დახმარება. უფრო დეტალური გეგმა და მიზნების ჩამოყალიბება არ არის ადვილი. ეს თანხა განაწილდება სამ წელიწადზე. ამ ხნის განმავლობაში მას კონკრეტულ ამოცანებამდე დაიყვანენ და საბიუჯეტო და ეკონომიკურ პროცესებთან დააკავშირებენ. ეს პერმანენტული პროცესია და კორექტირება საჭირო იქნება.
- ანუ თანხის განკარგვის უპირატესობა მაინც საქართველოს მთავრობას მიენიჭება?
- ბუნებრივია, მაგრამ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ პროცესი არ იქნება გამჭვირვალე. ქვეყნები, რომლებიც ამ თანხის მობილიზაციას ახდენენ, აუცილებლად მოთხოვენ ანგარიშს იმაზე, თუ როგორ იხარჯება ეს ფული და სად მიდის.
- პრემიერის შეცვლასაც ამას უკავშირებთ?
- არა მგონია, რომ ეს თანხების განკარგვასთან იყოს დაკავშირებული. დონორების თანხის განმკარგველ ორგანიზაციას კვლავაც გურგენიძე ხელმძღვანელობს. როგორც ჩანს, მას ხელისუფლება ფინანსური ნაკადების მოძრაობაში პროფესიონალად მიიჩნევს. ალბათ, ის დარჩება ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ფიგურად, რომელიც აიღებს გარკვეულ პასუხისმგებლობას ამ ფინანსების ხარჯვა-გაკონტროლებაზე.
მთავრობა კი, ჩემი აზრით, პოლიტიკური ამინდის გაუმჯობესების მიზნით იცვლება. ახლოვდება 7 ნოემბერი, მოსახლეობაში დაგროვილია უკმაყოფილება და ეს ცვლილებაც აქედან გამომდინარე ხორციელდება. შესაძლოა, ეს ეკონომიკასა და სოციალურ პოლიტიკაში კორექტირებისთვის კეთდება.
Posts
No comments:
Post a Comment