მეზღვაურთა დასაქმება და რისკები

ბათუმში მეზღვაურობა ერთ-ერთ დასაქმებად პროფესიად ითვლება. მეზღვაურებს, ბოლო წლებში, ბევრი კომპანია სთავაზობს თავის მომსახურებას, თუმცა, ძალიან ცოტა ახერხებს საერთაშორისო სერტიფიკატის მქონე კრუინგულ კომპანიებთან ურთიერთობას. ბათუმელი მეზღვაურების პრაქტიკაში, განსაკუთრებით ბოლო თვეებში, ხშირია შემთხვევა, როცა მეზღვაურებმა ანაზღაურება ვერ მიიღეს. ეს, ძირითადად, იმიტომ ხდება, რომ ისინი ხელშეკრულების გარეშე მუშაობას თანხმდებიან.

ირმა ზოიძე/ბათუმელები

კონკურენციისა და უმუშევრობის მიუხედავად, მეზღვაურობის სურვილი სულ უფრო მეტს უჩნდება. ბევრი მეორე პროფესიად სწორედ მეზღვაურობას ირჩევს. ბათუმის ნავიგაციის ინსტიტუტში გემზე სამუშაოების მაძიებლებისთვის სპეციალურად "დახელოვნების კურსებიც" კი შეიქმნა. ამ ინსტიტუტთან არსებულ "საერთაშორისო საზღვაო მომზადების ცენტრში" მატროსებსა და მექანიკოსებს რვა თვეში ამზადებენ.

"35 წლის ასაკში მეზღვაურობას რომ გადაწყვეტ, ძალიან უნდა გიჭირდეს. მაგრამ, როცა ოჯახის წევრები შენზე არიან დამოკიდებული, იძულებული ხარ, ყველა პირობაზე წახვიდე. ამ შემთხვევაში უნდა იცოდე, რომ იქ საშინელი პირობები იქნება და სახლში ან დაბრუნდები და ან _ არა. ასეთი არაკვალიფიციური მეზღვაური 400-დოლარიან ანაზღაურებასაც თანხმდება", _ ამბობს ანდრო კალანდაძე.

ქართველები, ფილიპინელები, ბირმელები, უკრაინელები და რუსები დაბალ ანაზღაურებად მეზღვაურებად ითვლებიან. "ქართველი მეზღვაურები კარგად მუშაობენ. გერმანელმა, თავისი ქვეყნის მეზღვაური რომ დაასაქმოს, სამჯერ უფრო მეტი უნდა გადაუხადოს. ჩვენი კაპიტნები, თანაშემწეები და მექანიკოსები პროფესიონალები არიან, კარგადაც უხდიან, მაგრამ ხელფასში განსხვავება მაინც არის", _ ამბობს ანდრო კალანდაძე.

ანდრო ერთ-ერთი მათგანია, რომელიც გემიდან ანაზღაურების გარაშე გამოუშვეს. იგი იმ ეკიპაჟის წევრი იყო, რომელიც თურქულ პორტში შვიდი თვის მუშაობის შემდეგ, ანაზღაურების გარეშე ჩამოსვეს. ამავე გემზე კაპიტნის თანაშემწე გოჩა აბუსერიძე და მისი ძმა კობაც მუშაობდნენ.

"ერთი თვის ხელფასი მოგვცეს, შემდეგ ავანსი გადაგვიხადეს. გვპირდებოდნენ, ახლა მოგცემთ, ახლა მოგცემთო. რაც დრო გადიოდა, უფრო გვიჭირდა გემის დატოვება, უფულოდ როგორ წამოვიდოდით. ბოლოს თურქეთში თავად ჩამოგვსვეს გემიდან. იქ რა უნდა გვექნა?! ველოდი, რომ ეს გემი საქართველოს წყლებში შემოვიდოდა", _ ამბობს კაპიტნის თამაშემწე, რომელიც ერთი პერიოდი იმავე გემზე კაპიტნის მოვალეობასაც ასრულებდა.

გემი, რომელზეც გოჩა აბუსერიძე მუშაობდა, ფოთის პორტში ერთი თვის წინ დააკავეს. ოთხი ქართველი, ერთი თურქი და ერთიც უკრაინელი მეზღვაური გემის მფლობელს მათ კუთვნილ ხელფასს, 80 ათას ლარს ედავებიან. საქმეს ქართული სასამართლო განიხილავს.
`გემთმფლობელს ბათუმში, თურქეთის საკონსულოსთან შევხვდი, ადვოკატის თანხლებით. მითხრა, არ ვიცი ვინ ხარო. ხელშეკრულებაც მივაწოდე, პასპორტიც თავისი ბეჭდით. მიპასუხა, ეგ ყველას შეუძლია გააკეთოსო; მერე მის გემზე გადაღებული სურათები დავანახე და, ალბათ, გემზე სტუმრად იყავი ამოსულიო, მითხრა. კონფლიქტის პროვოცირება უნდოდა, მაგრამ ჩვენ არ ავყევით. გემზე იმდენი რამე გადავიტანეთ და კონფლიქტის მიზეზით თავი რომ დაეძვრინა, არ დავუშვებდით", – ყვება გოჩა აბუსერიძე.
გოჩა იხსენებს, რომ მუშაობაზე უარი თურქმა კაპიტანმაც თქვა: "მასთან ერთად გემიდან შვიდი თურქი მეზღვაურიც ჩამოვიდა. იმათ თურქეთის სასამართლოში იჩივლეს. სასამართლომ დავალიანების დასაფარად გემის მფლობელს წელიწადნახევარი მისცა. ეს საკმაოდ დიდი დროა, ჩვენ ამდენს როგორ მოვიცდით?!"

თურქი გემთმფლობელი საქმის თურქეთში გადატანას ითხოვს. მეზღვაურების ადვოკატი, ანლექსანდრე ბერაია ამ შემთხვევაში კიდევ რამდენიმე პრობლემას ასახელებს: "სამართლებრივად საქმის მოგება არც თურქეთშია პრობლემა, მაგრამ წინააღმდეგობებს მაინც ვაწყდებით _ დიდი ბაჟია გადასახდელი, თუ თურქეთში იჩივლებ, აქედან თურქეთში საქმის მიხედვა რთულია".

შრომის ანაზღაურებასთან დაკავშირებული პრობლემის გამო, ამ დღეებში ფოთში კიდევ ერთი გემი დააკავეს. "რვა ქართველი მეზღვაური ხელფასის გაუცემლობას აპროტესტებდა. კონტრაქტი არ ჰქონდათ გაფორმებული და ისე მუშაობდნენ თვეობით. ხელშეკრულების გარეშე გემზე ადამიანის დასაქმება დანაშაულია. საერთაშორისო კონვენციით, ამ შემთხვევაში, მფლობელი ჯარიმდება. ვიჩივლებთ და ქართული სასამართლო დაადგენს მეზღვაურებისთვის ასანაზღაურებელი თანხის ოდენობას თუ ანაზღაურების პირობებს", _ აცხადებს მეზღვაურთა საერთაშორისო პროფკავშირების "ITF"-ის ინსპექტორი საქართველოში მერაბ ჩიჯავაძე, რომელსაც მიაჩნია, რომ მეზღვაურთა უფლებების დარღვევის ფაქტები გახშირდა, მეზღვაურებზე ხელფასის გაუცემლობა კი, ფაქტობრივად, წესად იქცა.

საქართველოს კუთვნილი გემები არ აქვს, მაგრამ ქართული დროშის ქვეშ 250-ზე მეტი გემი დაცურავს. ქართველი მეზღვაურებიც, ძირითადად, უცხოურ გემებზე არიან დასაქმებული. როგორც მეზღვაურთა პროფკავშირებში ამბობენ, საქართველოს საზღვაო ადმინისტრაცია ქართული დროშით ცურვაზე ისე გასცემს ნებართვას, რომ გემთმფლობელს ადგილობრივი მეზღვაურების დასაქმებას არ ავალდებულებს, თუმცა ამის უფლება ადმინისტრაციას აქვს.
საქართველოს მეზღვაურთა პროფესიული კავშირების ხელმძღვანელის, ანატოლი ჩიჯავაძის თქმით, ასეთი ვალდებულება თავის დროზე იმ გემთმფლობელებმა აიღეს, რომლებმაც ქართული გემები შეიძინეს: "2003 წელს ცხრა გემთმფლობელმა აიღო ვალდებულება, რომ 15 წლის განმავლობაში მისი ეკიპაჟი ნაწილობრივ ქართველებით დაკომპლექტდებოდა. ეს პირობა არ სრულდება. გემთმფლობელები ამბობენ, რომ მათ სამუშაო ადგილები არა აქვთ და პირობას მაშინ შეასრულებენ, როგორც კი წარმოება გაეზრდებათ".

მეზღვაურის ინტერესებისა და უფლებების დაცვა, ძირითადად, მათ სოციალურ და შრომით უფლებების დაცვას გულისხმობს. იმისთვის, რომ პრობლემები ადვილად გადაიჭრას, საერთაშორისო ორგანიზაცია "ITF"–ი, რომლის სათავო ოფისი ლონდონშია, მეზღვაურების გარდა მათთან გემთმფლობელებსაც აწევრიანებს. ამ შემთხვევაში, მას ე.წ. `ცისფერი სერტიფიკატი~ ეძლევა. ამ სერტიფიკატის ფლობა გულისხმობს, რომ `ITF~-ის წევრი კომპანია აღიარებს და ასრულებს საერთაშორისო ნორმებს.

პროფკავშირები მეზღვაურებს ურჩევს, გემზე წასვლამდე, აუცილებლად გაეცნონ გემთმფლობელის შესახებ ინფორმაციას: "კომპანია, რომელიც თავს არიდებს ასეთი ტიპის კავშირებს, თავისთავად გულისხმობს, რომ არ ზრუნავს უსაფრთხოებაზე, ხელფასებიც დაბალია, რაც ეს იმას ნიშნავს, რომ კონვენციას არ იცავენ".

ქართველი მეზღვაურები, ოფიციალურად, არსად ირიცხებიან. პროფკავშირებში ვარაუდობენ, რომ მათი რაოდენობა 2000-ზე მეტია, აქედან პროფკავშირში 1200 მეზღვაურია გაწევრიანებული.