რას შეცვლის უვადოდ დანიშნული მოსამართლე?

საქართველოს პრეზიდენტის ახალი ინიციატივით, მოსამართლეები უვადოდ დაინიშნებიან. რას შეცვლის ეს ქართულ სასამართლო სისტემაში და რა ხარვეზებია კანონში, რომლითაც მოსამართლეები ხელმძღვანელობენ. "ბათუმელები" ამ თემაზე იურისტსა და მოსამართლეებს ესაუბრა.
ნათია როყვა/ბათუმელები
ფოტოზე: მოსამართლე როინ კახიძე

ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის წარმომადგენელი, გენო ქარცივაძე ამ ინიციატივას დადებითად აფასებს: `უფრო მეტი გარანტია იქნება თავისუფლების, მასზე ზეწოლას ვერ მოახდენენ~. თუმცა, ეს ვერ იქნება სასამართლოს დამოუკიდებლობის გარანტი. ქარცივაძის თქმით, კანონი, რომლითაც მოსამართლესთან კონტაქტი იკრძალება, პრაქტიკაში მხოლოდ ადვოკატებზე ვრცელდება, პროკურორები და გამომძიებლები კი მოსამართლეებს ნებისმიერ დროს ხვდებიან: `თუ ეს დარეგულირდა, მაშინ ჩავთვლი, რომ სასამართლოს დამოუკიდებლობისკენ ერთი ნაბიჯი გადადგმულია~.

მოსამართლეების უვადო დანიშვნაზე განსხვავებული პოზიცია აქვს ბათუმის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლე როინ კახიძეს: `იდეა არ მომწონს, რადგან ვთვლი, რომ სასამართლოს დამოუკიდებლობისთვის განუსაზღვრელი ვადით არჩეული მოსამართლე არაფერს შეცვლის. ვფიქრობ, ადამიანი მოსამართლედ 15-20 წელი უნდა მუშაობდეს. ამ დროის განმავლობაში იგი საკუთარ შესაძლებლობებს ამოწურავს, რის შემდეგ პენსია უნდა დაენიშნოს. 65-წლამდე ისეთივე რეჟიმში მუშაობა, როგორშიც ახლა მიწევს, შეუძლებელია~.

კახიძე სასამართლოს დამოუკიდებლობის ერთადერთ გარანტად ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტს ასახელებს: `არა მარტო მძიმე სასჯელების, ნებისმიერი დანაშაულის განხილვა, თუ მხარე მოითხოვს, ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტმა უნდა აწარმოოს. ამ შემთხვევაში, ადამიანის ბრალეულობას მე აღარ გადავწყვეტ~.
ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტის შემოღებაზე კანონპროექტი საქართველოს პარლამენტში განხილვის სტადიაშია. კანონპროექტის მიხედვით, განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულში ბრალდებულების საქმეს ნაფიცი მსაჯულები განიხილავენ.

ბათუმის საქალაქო სასამართლოში სისხლის სამართლის საქმეებზე, სამი წლის განმავლობაში, მხოლოდ ერთი გამამართლებელი განაჩენია გამოტანილი. ამავე სასამართლოს მოსამართლეები (რომლებიც 10 წლის ვადით არიან დანიშნულნი) ამბობენ, რომ პროკურატურისგან ზეწოლას არ განიცდიან და მათ მხოლოდ კანონმდებლობა ზღუდავს.

`არავინ მირეკავს და მავალებს, რა გადაწყვეტილება გამოვიტანო, კანონმდებლობით ვარ შეზღუდული. გადაწყვეტილების მიღებაში პროკურორია შეზღუდული, თორემ მოსამართლე თავისუფალია~, _ აცხადებს როინ კახიძე.
იმავეს ამბობს ბათუმის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლე, გოჩა ფუტკარაძეც, რომ გადაწყვეტილების მიღებისას აბსოლუტურად დამოუკიდებელია და `მოსამართლე მხოლოდ კანონმდებლობითაა შეზღუდული~.

გოჩა ფუტკარაძე ადმინისტრაციულ და სამოქალაქო საქმეებს განიხილავს. მოსამართლე თვლის, რომ ვინაიდან ყველა ადამიანი ინდივიდუალურია, შესაძლებელია, მოსამართლის უვადოდ დანიშვნა ზოგისთვის სტიმული იყოს: `ისიც შეიძლება, რომ საქმეების რაოდენობამ და დაძაბულმა სამუშაო დღემ ზოგის ნერვებსა და ფსიქიკაზე იმოქმედოს და ათ წელზე უფრო ადრეც მიატოვოს საქმიანობა~.

კანონმდებლობით შეზღუდვას მოსამართლეები ასე განმარტავენ, მაგალითად: ხულიგნობისთვის კანონი 4-დან 7-წლამდე თავისუფლების აღკვეთას ითვალისწინებს. მოსამართლეს არ აქვს უფლება, თუნდაც განსასჯელის პიროვნული თვისებებიდან გამომდინარე (ან ოჯახური მდგომარეობის გამო), ის არ დააპატიმროს; მოსამართლეს არ აქვს უფლება პირობითი სასჯელი შეუფარდოს კონკრეტულ პირს. მოსამართლეების თქმით, ასეთი უფლებით (ანუ საპროცესო გარიგებით) მხოლოდ პროკურორები სარგებლობენ.
როინ კახიძე: `პროექტის თანახმად, მოსამართლეთა დანიშვნა აღარ მოხდება პრეზიდენტის მიერ, მოსამართლე თანამდებობის დაკავებამდე ფიცს დადებს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წინაშე. მაგრამ ეს საბჭო პრეზიდენტის სათათბირო ორგანოა~.