ქართული ეკონომიკის აბსურდი

”როცა ვლაპარაკობთ იმაზე, რომ რუსული ტანკები თბილისისკენაა მომართული, ქალაქს კი რუსული კომპანია _ ”რაო ჰესი” აჩახჩახებს, საომარი რიტორიკა ძალიან სასაცილოა”, _ აცხადებს ეკონომიკის ექსპერტი გია ხუხაშვილი. გთავაზობთ მის შეფასებებს ქვეყნის ეკონომიკურ პოლიტიკაზე.

ლელა დუმბაძე/ბათუმელები

ბათ: ყაზახებმა უარი განაცხადეს ფოთსა და ბათუმში ინვესტიციების ჩადებაზე. როგორ ფიქრობთ, რა ზიანი მიადგება ამით ქართულ ეკონომიკას?
გ.ხ. ამ ინვესტიციების შეჩერებას როგორც ობიექტური, ისე სუბიექტური მიზეზები აქვს. ობიექტური ისაა, რომ როცა მაღალი პოლიტიკური რისკებია ქვეყანაში, როგორც წესი, არც ერთი საღად მოაზროვნე ინვესტორი გრძელვადიან ინვესტიციას არ ჩადებს.
რაც შეეხება სუბიექტურ მიზეზს, _ ყაზახები არც არასდროს აპირებდნენ ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნის აშენებას ბათუმში. ეს გარკვეული აქტივების ხელში ჩაგდების მიზნით განაცხადეს და ოქროს გორების სიტყვიერი აშენება დაიწყეს. გამომდინარე იქედან, რომ ამ რეგიონში ბაზარი დატვირთულია, ახალი ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნის მშენებლობას აზრი არ აქვს. თავიდანვე ცხადად ჩანდა, რომ წმინდა წყლის ბლეფი იყო. ახლა კი მიეცათ საბაბი თავიანთი პირვანდელი ჩანაფიქრი გამოაცხადონ არგუმენტებით.
ბათ: როგორ ფიქრობთ, ხელისუფლებამ იცოდა, რომ ეს ინვესტიცია ბლეფი იყო?
გ.ხ. არ გამოვრიცხავ, რომ თავის დროზე ხელისუფლებაც შეცდომაში შეიყვანეს. ვინც იცნობს რეგიონის ინფრასტრუქტურას, რუმინეთისა თუ ბულგარეთის ფონზე, ამ ქარხნის გაკეთებას არანაირი აზრი არ ჰქონდა. ამ შემთხვევაში, შეცდომაში შეყვანის მიზნით, პოლიტიკურ თამაშებზე მეტად ტექნოლოგიური სვლებია გაკეთებული.
ბათ: მარცვლეულის ტერმინალის აგებაც ფუჭი დაპირება იყო? ისინი ხომ სპარსეთის ყურის ქვეყნებში, რუსეთის გვერდის ავლით შეძლებდნენ მარცვლეულის გატანას.
გ.ხ. ამას მათთვის მნიშვნელობაც ჰქონდა და სტრატეგიული დანიშნულებაც, ანუ ბიზნესმოტივაცია ფოთში ამ მხრივ მათთვის არსებობდა. მაგრამ ყაზახებმა რუსეთთან სტრატეგიული პარტნიორობის მიზნებიდან გამომდინარე თქვეს უარი ამ პროექტზე.
ბათ: საქართველოში ყველაზე მეტი რუსული ინვესტიცია, რა შეფასებას მისცემთ ამას?
გ.ხ. შემიძლია დავეთანხმო ამ ინფორმაციას. საქართველოს ოკუპაცია რუსეთს დღეს არ განუხორციელებია, ეს იყო ოკუპაციის დასკვნითი ეტაპი. პროცესი ათი წელია მიმდინარეობს და ძირითადი მონოპოლური სისტემები რუსეთის ხელშია. როცა ვლაპარკობთ, რომ რუსული ტანკები მომართულია თბილისისკენ და ამ დროს თბილისი რუსული კომპანიის, `რაოჰესის~ მიერაა გაჩახჩახებული, საომარი რიტორიკა ძალიან სასაცილოა. ეს არის ეკონომიკური აბსურდი, რაშიც ხელისუფლება დღემდე გვამყოფებს. მით უფრო, რომ რუსული ინვესტიციების ჩადება დღესაც გრძელდება.
ბათ: რომელ ინვესტიციაზეა საუბარი?
გ.ხ. აი, მაგალითად, `თბილისის წყალი~. არსებობს ეჭვი, რომ აქაც რუსული ინტერესებია. `თელასი~, იგივე `ენერგოპრო~ აჭარაში... რა თქმა უნდა, ჩვენი ჩინოვნიკებიც სადღაც იქვე ახლოს არიან.
ბათ: რუსეთი ცდილობს ენგურჰესზე კონტროლის დამყარებას, რა შეიძლება მოჰყვეს ამას და თუ არსებობს რაიმე მექანიზმი იმისთვის, რომ ზამთარში ქვეყანა ენერგოკრიზისის წინაშე არ დადგეს?
გ.ხ. რუსეთი კი არ ცდილობს, არამედ რაც უნდა იმას აკეთებს. თუ მიიღეს რუსეთში ამის გადაწვეტილება, გააკონტროლებენ კიდეც. მე მაინც ვიტოვებ იმედს, რომ ეს არ მოხდება. თუ თეორიულ შანსს დავუშვებთ, რომ ენგურჰესი მართლა რუსეთის ხელში აღმოჩნდება, რა თქმა უნდა, ენერგოპრობლემები შეიქმნება.
ბათ: კიდევ რა ბერკეტი აქვს რუსეთს ენერგოკრიზისის დასაწყებად?
გ.ხ. ბევრი ბერკეტი შეიძლება გამოიყენოს, როგორც ჩვენი ქვეყნის გარეთ, ასევე შიგნით _ მთელი ქვეყანა ტროას ცხენებით აქვს გავსებული. ასე, რომ ამ ცხენებიდან შეიძლება ჯარისკაცუნები გამოვიდნენ. შეძახილების გარდა, ამ ხელისუფლებას სხვა რაიმე დამცავი მექანიზმი ქვეყნის ეკონომიკისთვის არ აქვს. ერთი თვის წინ რუს გენერალს შეეძლო ტაქსში ჩამჯდარიყო და გორიდან თბილისში ჩამოსულიყო, ისე რომ მისი გამჩერებელი არავინ იყო.
ბათ: ოფიციალური ინფორმაციით, ნიუ-იორკში კომპანია, `სილქროუდ ტრანსატლანტიკური ალიანსი~ დაარსდა, რომელიც საქართველოში ინვესტიციების მოზიდვით იქნება დაკავებული. რამდენად ეფექტური იქნება ამ კომპანიის მცდელობა?
გ.ხ. როგორც ჩანს, ეს არის რაღაც ლობისტური ჯგუფი. მაგრამ საქმე იმაშია, რომ ინვესტორის მოზიდვას კარების გაღება და მუხლებში ჩავარდნა კი არ სჭირდება, არამედ, ქვეყანამ ისეთი გარემო უნდა შექმნას, რომ ინვესტორები თვითონ მოვიდნენ. ლობისტური ჯგუფების მეშვეობით ვიღაც ძალით შემოაგდო... ასეთი რამ არ ხდება. საქართველოში საინვესტიციო გარემო ცუდია და არა მხოლოდ ომის გამო. ომამდეც ასე იყო. ჩვენ გვაქვს ე.წ. ნომენკლატურული კაპიტალისტური ფორმაცია, როდესაც ხელისუფლება არის ყველა ბიზნესის დირექტორი. ასეთ მაღალ პოლიტიკურ რისკებს კი, ნორმალური, ცივილიზებული ინვესტორი ყოველთვის ერიდება.
ბათ: ესე იგი, თუ ამ კომპანიის მეშვეობით რაიმე ინვესტიცია შემოვიდა, ყველა შემთხვევაში, ნომენკლატურული იქნება?
გ.ხ. გარეგნულად, ჯერჯერობით, ასეა. აქ ხელისუფლების გარეშე ბიზნესი არ კეთდება.
ბათ: საქართველო ევროპულმა ტურსააგენტოებმა თავიანთი მარშრუტებიდან ამოიღეს. რა შედეგები შეიძლება მოჰყვეს ამას?
გ.ხ. ბუნებრივია, ამოიღებდნენ. მაგრამ იმედს ვიტოვებ, რომ ეკონომიკური რისკები ჩვენი სინამდვილიდან მალე გავა.
ბათ: აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნები მზად არიან, ქართული მუშახელი ლეგალურად დაასაქმონ. ეს პოზიტიურად აისახება ქვეყნის ეკონომიკაზე?
გ.ხ. როცა ვლაპარაკობთ იმაზე, რომ სხვა ქვეყნები მზად არიან დაასაქმონ ჩვენი მუშახელი, უკვე ჩანს, რომ ქვეყნის ეკონომიკაში საქმე ცუდადაა. ეკონომიკის ზრდის ინდიკატორი სამუშაო ადგილებია. თუ ჩვენი მუშახელი იძულებულია სხვაგან წავიდეს, ესე იგი, ჩვენ არც ეკონომიკური პოლიტიკა გვაქვს და არც ეკონომიკა.