წითელი ზონა

გადაცემა “წითელი ზონა” დეკემბრიდან ისევ განახლდება საზოგადოებრივ არხზე და “თოფიან კაცსაც” აჩვენებს - განუცხადა “ბათუმელებს” გადაცემის ავტორმა გოგი გვახარიამ. აქვს თუ არა გვახარიას უფლება “წითელი ოთახიდან დამოძღვროს საზოგადოება” - ეს კითხვა აქტუალური გასულ კვირას კრიტიკოს ზაზა შათირიშვილის ინტერვიუს შემდეგ გახდა. ამ ინტერვიუში კრიტიკოსმა აღნიშნა, რომ გვახარიას ლენინზე მიჰყავდა გადაცემები

ნანა კვაჭაძე/გაზეთი ბათუმელები

ფილოლოგმა და კრიტიკოსმა ზაზა შათირიშვილმა „წითელი ზონის” წამყვანი გაზეთ “რეზონანსში“ გამოქვეყნებულ ინტერვიუში გააკრიტიკა. მან აღნიშნა, რომ დღეს ყველაზე მეტს აქტიურობენ ის ადამიანები, ვინც საბჭოთა ხელისუფლებასთან თანამშრომლობაში იყვნენ შემჩნეული, მაგალითად გოგი გვახარია მოიყვანა და განაცხადა, რომ “ადამიანები, რომლებსაც ლენინზე მიჰყავდათ გადაცემები და შაბათობით ეკრანიდან გვეუბნებოდა, საბჭოთა ბელადი რა კარგიაო, წითელი ოთახიდან არ უნდა გვმოძღვრავდნენ“.

`ბათუმელები” დაინტერესდა, რა გადაცემაზე იყო საუბარი და ზაზა შათირიშვილს დავუკავშირდით. შათირიშვილის თქმით, გოგი გვახარიას 80-იანი წლების დასაწყისში მიჰყავდა გადაცემები, სადაც გადიოდა ფილმები ლენინზე და საუბრობდნენ, ბელადის რამდენად საინტერესო სახე შექმნა ამა თუ იმ რეჟისორმა თუ მსახიობმა. მან „ბათუმელებთან“ ასევე აღნიშნა, რომ როცა დესოვიეტიზაციაზეა საუბარი, ეს იმ ადამიანებმა არ უნდა გააკეთონ, ვინც ლენინზე გველაპარაკებოდა. შათირიშვილის თქმით, გადაცემას, რომელიც გვახარიას მიჰყავდა, რამდენადაც ახსოვს, ”კინოლენინიანა” ერქვა: ”რამდენიმე გადაცემა მაქვს ნანახი, მახსოვს, ფილმი ”თოფიანი კაცი”, მგონი გადიოდა პანფილოვისა და ეიზენშტეინის ფილმებიც. ”თოფიანი კაცი” ყველაზე კარგად მახსოვს, იქ იყო ფრაზა, როგორ შექმნა მსახიობმა ბელადის დასამახსოვრებელი სახე”.

შეკითხვაზე, გადაცემაში მსახიობისა და რეჟისორის ოსტატობაზე იყო საუბარი თუ საბჭოთა ბელადებზე, ზაზა შათირიშვილმა გვიპასუხა, რომ ბელადის დამაჯერებელ სახეზე საუბარი თავისთავად შეიცავს რაღაც რეკომენდაციებს.

`ბათუმელები” გადაცემა ”კინოლენინიანას” შესახებ ინფორმაციის მისაღებად საზოგადოებრივი მაუწყებლის არქივს დაუკავშირდა. როგორც არქივში გვითხრეს, ამჟამად მასალების განახლება მიმდინარეობს და განახლებულ მონაცემთა ბაზაში გადაცემა ”კინოლენინიანა” არ მოიპოვება, შესაბამისად ვერც მისი წამყვანის ვინაობის შესახებ მივიღეთ ინფორმაცია.

ბატონ ზაზა შათირიშვილთან ინფორმაციის გადამოწმებისას კრიტიკოსმა დააზუსტა, რომ გადაცემას ერქვა ”ამბავი ნამდვილი ადამიანისა”, საბჭოთა მწერლის, ბორის პოლევოის ამავე სახელწოდების მოთხრობის მიხედვით, რომელიც საბჭოთა მფრინავის, ალექსანდრე მერესიევის გმირობას ეძღვნებოდა.

გოგი გვახარიამ „ბათუმელებთან” დაადასტურა, რომ 80-იან წლებში ნამდვილად მიჰყავდა გადაცემა ”ამბავი ნამდვილი ადამიანებისა”, მაგრამ ამ გადაცემათა ციკლში ფილმი ”თოფიანი კაცი” (მიხეილ რომის სურათი, რომლის ერთ-ერთი გმირი ლენინია) არასოდეს უჩვენებია და გადაცემებში არც საბჭოთა ბელადების მხატვრული სახეები არ განუხილავს: ”1985-86 წლებში გაზეთ ”კომუნისტში” დაიბეჭდა ჩემი რეცენზია ფილმზე `კუკარაჩა”. ამის შემდეგ, ჩემი ხელმძღვანელი და მასწავლებელი ტატა თვალჭრელიძე ორი წელი არ მესალმებოდა, მხოლოდ იმიტომ, რომ ”კომუნისტში” დაიბეჭდა სტატია და როგორ ფიქრობთ, “თოფიანი კაცის” ჩვენებას რა მოჰყვებოდა ჩემს ცხოვრებაში?! ზაზა შათირიშვილს რაღაც ეშლება ნამდვილად”.

”კინოფილმი ”თოფიანი კაცი” აუცილებლად გავა `წითელ ზონაში~, _ დღეს უკვე შეიძლება ამის გაკეთება” - დასძინა გადაცემა „წითელი ზონის“ ავტორმა.

`ბათუმელებთან” ზაზა შათირიშვილმა გადაცემა ”წითელ ზონაზეც” ისაუბრა და განაცხადა, რომ როცა მასმედია, ფაქტობრივად, არ არსებობს და ზემოდან ინერგება ყველაფერი, დიდი ეჭვი არსებობს, რომ ესეც (წითელი ზონა) ზემოდან გაკეთებული დეიდეოლოგიზაციური გადაცემაა: ”კომუნისტურ პერიოდში რა როლსაც ასრულებდნენ იდეოლოგიური გადაცემები, დაახლოებით იმავე როლს თამაშობს ეს გადაცემაც. თავისუფლება და დემოკრატია იდეოლოგია კი არ არის, ეს პირველ რიგში, ცარიელი ფორმაა, რომელიც ივსება სხვადასხვა შინაარსით. თუ ამ ფორმას მხოლოდ ერთი შინაარსით დატვირთავ, ნებისმიერი იდეოლოგია ტოტალიტარული გახდება”.

მასალის მომზადებისას რამდენიმე კითხვა კიდევ გაგვიჩნდა და რადგან ჩვენი რესპოდენტის პასუხები გარკვეულ ბრალდებასაც შეიცავდა და მეტ დასაბუთებას მოითხოვდა, ზაზა შათირიშვილს კიდევ ერთხელ დავუკავშირდით და ვთხოვეთ, იქნებ კონკრეტული მაგალითებით დაეზუსტებინა, რას გულისხმობდა, როცა ”წითელ ზონას” ზემოდან გაკეთებული და იდეოლოგიური გადაცემა უწოდა. პასუხად ბატონმა ზაზამ მოგვწერა, რომ მისი აზრით, ნებისმიერი გადაცემა იდეოლოგიურია და, საზოგადოდ, ნებისმიერი გამონათქვამი თავის თავში შეიცავს პოლიტიკურსა და იდეოლოგიურ შინაარსებს: ”ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენადაა ასახული სხვადასხვა ჯგუფთა ინტერესი მედიაში. აქედან გამომდინარე, სრულიად ნეიტრალური გადაცემა - მაგალითად, ვაგნერის ოპერის ტრანსლაცია - ასეთ სიტუაციაში იდეოლოგიურ დატვირთვას იძენს. გვახარიას გადაცემები მხოლოდ იმიტომ შეიცავს "დამატებით დატვირთვას~, რომ I არხზე გადის, რომელიც ხელისუფლების მიერ კონტროლდება. აქ კონკრეტულ პიროვნებაში როდია საქმე, არამედ იმ კონტექსტში, სადაც ჩვენ გვიწევს მოღვაწეობა. ნებისმიერი ავტორის ნებისმიერი საავტორო პროგრამა, რომელიც საზოგადოებრივ არხზე ან რუსთავი II-ზე (და ა.შ.) გადის, უკვე "საეჭვოა". სხვათა შორის, ასევე, საეჭვოა ის ინტერვიუ, რომელსაც მე "ბათუმელებს" ვაძლევ.”

რადიო " თავისუფლების" პროექტი " წითელი ზონა" კვლავ საზოგადოებრივ მაუწყებელზე დარჩება, რომელთანაც რადიო " თავისუფლებას" სამწლიანი კონტრაქტი აქვს დადებული. როგორც გოგი გვახარიამ გვითხრა საზოგადოებრივი მაუწყებლის მხრიდან არავითარი პრობლემა ან მითითება არ ყოფილა გადაცემის შინაარსთან დაკავშირებით, თუმცა გადაცემის ავტორმა ისიც აღნიშნა, რომ საზოგადოებრივ მაუწყებელზე ახალი მმართველობის მოსვლის შემდეგ ახალი გადაცემები ჯერ-ჯერობით არ მომზადებულა.

შეკითხვაზე, თუ რამდენად იდეოლოგიური გადაცემაა " წითელი ზონა", გოგი გვახარიას პასუხი არა აქვს: “წითელი ზონა” არის ამერიკული რადიოს პროექტი. ზაზა შათირიშვილის წერილებში ჩანს, რომ მას არ უყვარს ამერიკული იდეოლოგია და ალბათ ეს უფრო აღიზიანებს, ვიდრე საბჭოთა იდეოლოგია. ის ყველაზე კარგად გრძნობს თავს რუსულ ფილოსოფიურ სივრცეში, რომელიც თავისთავად არ არის ცუდი, მაგრამ დღეს ცოტა მოდიდან გადავიდა და როგორც ჩანს ეს აწუხებს. სხვათა შორის ბატონი ზაზა ძალიან ხშირად იყო გადაცემა " ფსიქოს" სტუმარი და ყველაზე მეტი დადებითი რეცენზია აქვს დაწერილი ჩემს გადაცემაზე. მიკვირს, ეხლა რა მოხდა მის ცხოვრებაში".

ამ დროისათვის გოგი გვახარია არ აპირებს უპასუხოს ზაზა შათირიშვილის კრიტიკას, თუმცა, როგორც „ბათუმელებს“ უთხრა, აპირებდა სასამართლოსთვის მიემართა: " გავიგე, რომ ეს ძალიან რთულია. აღმოჩნდა რომ მე უნდა ვირბინო არქივებში და ვამტკიცო, რომ ასეთი გადაცემა არ ყოფილა და არა თვითონ. ამის დრო ნამდვილად არა მაქვს".