რა მოხდა კოდორში?

რა ხდებოდა კოდორში ომის დროს, რა რაოდენობის და ღირებულების იარაღი ჩააბარა რუსებს ქართულმა არმიამ, რა ააფეთქეს, იყო თუ არა მსხვერპლი, ვინ გასცა კოდორის დატოვების ბრძანება, რატომ ვერ ამყარებდნენ კავშირს კოდორში მყოფი მეთაურები თავდაცვის სამინისტროსთან, რატომ აღმოჩნდა თითქმის რვა ათასი ჯარისკაცი იზოლაციაში _ ამ და კიდევ ბევრ კითხვაზე, რომელიც საზოგადოებას აინტერესებს, პასუხი დღემდე ოფიციალურად არავის გაუცია. ხუთდღიანი ომის შემდეგ კი 53 დღე გავიდა. კოდორში მებრძოლი ჯარისკაცი, რომელმაც ინკოგნიტოდ დარჩენა ითხოვა, ამ კითხვებს მეტნაკლებად სცემს პასუხს.
ემზარ დიასამიძე/ბათუმელები

_ კოდორში როგორ მოხვდით?
_ ჯარში კონტრაქტით გასულ წელს წავედი. რამდენიმეთვიანი მომზადების შემდეგ ჩვენი ნაწილი კოდორში გაამწესეს. იქ ომის დაწყებამდე შვიდი თვით ადრე წაგვიყვანეს და 14 აგვისტოს გამოვედით.
_ ცხინვალის კონფლიქტი რომ დაიწყო, იმ დღეს რა ვითარება იყო კოდორში?
_ ჩვენთან საომარი მოქმედებები უფრო ადრე, 5 აგვისტოს დაიწყო. აფხაზები ჩვენი პოზიციების დაბომბვას არტილერიით ცდილობდნენ. 7-ში უკვე მსხვილკალიბრიანი იარაღით დაგვიწყეს სროლა. ჰაერში ავიაცია გამოჩნდა, გვბომბავდნენ. ყველა სარადარო დანადგარი აგვიფეთქეს. მტრის ავიაციას მხოლოდ ვიზუალური დანახვის შემდეგ ვესვროდით. ერთ-ერთმა ჩვენმა ჯარისკაცმა მათი თვითმფრინავის ჩამოგდება შეძლო.
ლათას მხრიდან, წინახაზზე ძლიერი ტექნიკა და ხალხი შემოიყვანეს. ჩვენ საკმარისად მომზადებული ვიყავით და მათი წინსვლა შევაჩერეთ. ისინი ინტენსიურად გვიხსნიდნენ ცეცხლს ხმელეთიდან და ჰაერიდან, მაგრამ ისე ვიყავით გამაგრებული, ვერ გვწვდებოდნენ. საბოლოო ჯამში, კოდორში არც ერთი ჯარისკაცი კი არ დაგვიკარგავს, მხოლოდ ერთი დაიჭრა მსუბუქად.
_ ამბობენ, კოდორში ღალატს ჰქონდა ადგილიო…
_ სამწუხაროდ, ჰქონდა. ყველაზე ბრძოლისუნარიანმა ნაწილმა, სპეცრაზმმა, რომელიც 700 მებრძოლს ითვლიდა, ომის დაწყების პირველსავე დღეს დაყარა იარაღი და გამოიქცა. ეს ნაწილი საკმაოდ სერიოზული ძალა იყო. როგორც ვიცი, მათ სამშობლოს ღალატის ბრალდება აქვთ წაყენებული. ისინი სპეციალიზებული იყვნენ დესანტთან საბრძოლვებლად და სხვა მნიშვნელოვანი ოპერაციის შესასრულებლად.
_ როდის გაიგეთ სპეცრაზმის გამოქცევის ამბავი?
_ ეს ჩვენ თვალწინ მოხდა. ერთი ჯგუფი, მათ შორის მეც, რაღაც დანადგარის დასამონტაჟებლად სპეცრაზმის მისახმარებლად გაგვიშვეს. ამ დროს გადმოფრინდა რუსების ავიაცია. სპეცრაზმელებმა ყველაფერი დაყარეს – იარაღი, აღჭურვილობა და ა.შ. დასხდნენ ყველგანმავალ მსუბუქ ავტომანქანებზე (ჯიპებსა და პიკაპებზე) და თბილისისკენ წამოვიდნენ.
_ თქვენ როდის დატოვეთ ხეობა და რატომ?
_ როცა ცეცხლის შეწყვეტაზე ხელი მოაწერეს და, ფაქტობრივად, ცხინვალში საომარი მოქმედებები შეჩერდა, ჩვენთან ბრძოლა გრძელდებოდა. მერე ზურგში დესანტი გადმოგვისხეს. მათი მოგერიებაც შევძელით, მაგრამ შემდეგ მეთაურმა, როცა შეხედა, რომ მდგომარეობა გამოუვალი იყო _ რამდენ ხანსაც არ უნდა ვყოფილიყავით, არავინ მოგვეშველებოდა, ხოლო მოწინააღმდეგე ყოველ საათში აძლიერებდა ძალებს, გადაწყვიტა, ჯარისკაცების ტყვილად ჩახოცვას, ხეობას გამორიდებოდა.
_ მოსახლეობას რა ბედი ეწია?
_ როცა ცხინვალის ომის დაწყების შესახებ გავიგეთ და კოდორზეც დაიწყო შეტევები, ჩვენი ბრიგადის მეთაურმა, გივი აგლაძემ მიიღო გადაწყვეტილება, მოსახლეობა ხეობიდან გაეხიზნა და გავხიზნეთ კიდეც, რითაც მოსახლეობის დაცვის პრობლემა მოვიხსენით. იქ ომის პერიოდში აღარავინ იყო.
_ ადგილობრივი მოსახლეობა როგორ შეხვდა კოდორის მოვლენებს?
_ იყო მოსახლეობის ნაწილი, რომელიც რუსებისა და აფხაზების შემოსვლას მიესალმა კიდეც. ჩვენს წინააღმდეგ ხშირ დივერსიებს აწყობდნენ _ მშვიდობიან პერიოდში რამდენჯერმე გადაგვიჭრეს საველე კაბელები; მოსასმენი აპარატებით ჩვენს საუბრებს ისმენდნენ. პირველად რომ ჩავედით კოდორში, იმ წუთშივე ვიგრძენი, უმეტესობას როგორ არ ესიამოვნა ჩვენი დანახვა. ბევრი იყო პროქართულად ანუ პროთბილისურად განწყობილი, მაგრამ თბილისს ბევრიც აგინებდა. ამიტომაცაა, რომ ბევრი დევნილი დაბრუნდა უკან, კოდორში.
_ ე.ი. კოდორში იძახდნენ დამოუკიდებელ აფხაზეთს გაუმარჯოსო?!
_ კი, ზოგჯერ იძახდნენ და ამას ასაბუთებდნენ კიდეც. ისინი ამბობდნენ, რომ ჩვენი სამხედროების იქ ასვლამდე, როცა `მონადირე~ აკონტროლებდა იქაურობას, უფრო კარგად ცხოვრობდნენ. სოხუმშიც უპრობლემოდ ჩადიოდნენ და ეკონომიკურადაც უკეთესად იყვნენ. ჩვენ იქ რუსული პროდუქციის შემოტანა, რომელიც უფრო იაფი ღირდა, აღვკვეთეთ და ამაზე წუხდნენ.
_ ცხინვალსა და სენაკში რუსებს ქართული ჯარის ტექნიკა და იარაღი დარჩათ, კოდორში რა მოხდა?
_ არტილერიის გარდა, რაც შეგვეძლო, ყველაფერი წამოვიღეთ. რისი წამოღებაც ვერ შევძელით, ადგილზე ავაფეთქეთ, გავანადგურეთ, კოტეჯებიდან დაწყებული ტყვიაწამლით დამთავრებული. ასევე დავტოვეთ ამერიკული ავტომატები _ ემ-4. ამ იარაღით რუსული კალაშნიკოვების შეცვლა იგეგმებოდა, მაგრამ იარაღი ამოგვიტანეს, ტყვია-წამალი კი _ არა, ამიტომაც ცარიელი ავტომატები ჩვენთვის გამოუსადეგარი იყო. ყველაზე ბოლოს ჩვენი 150-კაციანი ჯგუფი გამოვიდა. ტერიტორიები დავნაღმეთ, სატყუარები გავაკეთეთ, ერთი სიტყვით, `სიურპრიზები~ დავტოვეთ და ისე წამოვედით.
_ აგლაძემ ჯარის გამოყვანა თავად გადაწყვიტა თუ ბრძანება მიიღო?
_ რამდენადაც ვიცი, თავად გადაწყვიტა. კავშირი თბილისთან რამდენიმე დღით ადრე აღარ გვქონდა.
_ ამაზე აგლაძეს პრობლემა ხომ არ შექმნია?
_ არა, პირიქით, დააწინაურეს, რადგან ჯარი გადაარჩინა და სამხედრო დავალებები პირნათლად შეასრულა. იგი სახმელეთო ჯარების სარდალი გახდა.
_ ვრცელდება ინფორმაცია, რომ კოდორელ ჯარისკაცთა დიდ ნაწილს დეზერტირობის ბრალდება წაუყენეს. რა ხდება?
_ ჩვენ საბოლოოდ ქუთაისში უნდა დავბანაკებულიყავით. უფროსობამ გამოგვიცხადა, რომ ქუთაისში იარაღს ჩავაბარებდით და მერე სახლებში გაგვიშვებდნენ. მოხდა ისე, რომ ქუთაისში ჩასვლის შემდეგ ბრძანება შეიცვალა _ ცხინვალისკენ უნდა დავძრულიყავით. იქ ჩარჩენილი ჩვენი მოსახლეობა და სამხედრო ნაწილები უნდა გამოგვეყვანა. ამ დროს საბრძოლო განწყობა უკვე ჩვენს ნაწილშიც შეირყა. ბევრმა ჯარისკაცმა და ოფიცერმა დაყარა იარაღი და წავიდა. ბატალიონში 300 კაცი დავრჩით, დანარჩენი, ერთი ამდენი _ წავიდა. ორი კვირის უკან ნაწილში ეს საკითხი განვიხილეთ. პირობითად თუ ვიტყვი, შიდა სასამართლო იყო. უფროსობა არკვევდა, რა ვითარებაში, რატომ დაიშალა ჯარი. ვინც ქუთაისიდან წამოვიდა და უარი განაცხადა შემდეგი დავალებების შესრულებაზე, მათ სულ ცოტა, ჯარიდან გაუშვებენ. შესაძლოა, კონტრაქტის დარღვევისთვის ჯარიმა მთელი სიმკაცრით არ დააკისრონ _ 14 ათასი ლარი არ გადაახდევინონ, მაგრამ რაღაც რაოდენობას, ალბათ, გადაახდევინებენ. ყველას დეზერტირობის მუხლი წაუყენეს და ისე გაუშვეს. მარტო ჩვენი ბატალიონიდან დაახლოებით 250 კაცი წავიდა. როგორც ვიცი, ამ რაოდენობის სამხედრო მოსამსახურე ყველა ბატალიონიდან გაუშვეს, თუმცა ვერ დავიჩემებ, რომ ეს ზუსტი ინფორმაციაა. ჩვენს ნაწილებში საკონტრაქტო პირობით ახალი მიღება უკვე დაიწყო.